Pożegnanie Jonathana Wellsa, ikonoklastycznego uczonegoCzas czytania: 7 min

Z wielkim smutkiem informujemy, że nasz wieloletni kolega i przyjaciel Jonathan Wells zmarł 19 września 2024 roku, kończąc tego dnia osiemdziesiąt dwa lata. Obiecał żonie Lucy, że postara się doczekać swoich urodzin, i słowa dotrzymał.

Doktor Wells posiadał doktorat z biologii molekularnej i komórkowej (uzyskany na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley) oraz doktorat z religioznawstwa (obroniony na Uniwersytecie w Yale). Był naukowcem, erudytą i ikonoklastą, który wykazał się niezwykłą odwagą i to nie tylko w świecie nauki. Jest autorem ważnych prac na temat kontrowersji między teorią ewolucji a teorią inteligentnego projektu. Jego odwaga uwidoczniła się już w młodości: kiedy był studentem w Berkeley, odmówił wstąpienia do rezerw wojskowych w czasie wojny w Wietnamie. Pewnego ranka wsadzono go do czarnej rządowej limuzyny i zawieziono do więzienia, gdzie spędził półtora roku – najpierw w Presidio w San Francisco (cztery miesiące w izolatce), a następnie w Leavenworth. Lubił żartować, że jest „byłym więźniem”, choć w gruncie rzeczy nie był to żart, lecz prawda. W późniejszych latach żałował, że nie zrozumiał w pełni zagrożenia, jakie niesie ze sobą  komunizmem.

Ujawnianie fałszu

Doświadczenie uwięzienia zahartowało go na przyszłą walkę z darwinizmem. Wprowadzony przez profesora prawa z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley Phillipa Johnsona w środowisko podziemia inteligentnego projektu, znalazł się wkrótce w pierwszej grupie starszych pracowników naukowych w Center for Science and Culture przy Discovery Institute. W 2000 roku w książce Ikony ewolucji¹ Wells ujawnił szereg nieprawdziwych twierdzeń zawartych w popularnych podręcznikach do biologii, w tym kwestie związane ze sfałszowaniem przez Haeckla rysunków zarodków; ze słynnymi ziębami Darwina; z legendarnymi ćmami krępaka nabrzozaka i wiele innych.

Casey Luskin, zastępca dyrektora Center for Science and Culture, wspomina, że ​​zapoznał się z Ikonami ewolucji jako student na Uniwersytecie Kalifornijskim w San Diego. Eugenie Scott z National Center for Science Education prowadziła wówczas w położonym nieopodal Scripps Institute kurs na temat kontrowersji między koncepcją ewolucją a teorią inteligentnego projektu. Luskin uczestniczył w tych spotkaniach i trzymając egzemplarz nowo opublikowanej rozprawy Ikony ewolucji, tak by studenci mogli ją zobaczyć, oświadczył: „Ta książka będzie solą w oku”. To także nie był żart. Doktor Wells do końca swojej kariery naukowej był solą w oku dla ewolucjonistycznego establishmentu.

Niezadowoleni pomocnicy

Książka Wellsa zmusiła wydawców do poprawiania treści podręczników, czego oni sami oraz ich medialni sponsorzy szczerze nie lubili. John West, dyrektor zarządzający Center for Science and Culture, z rozbawieniem wspominał opublikowany w 2001 roku w „New York Timesie” artykuł zatytułowany Biology Text Illustrations More Fiction Than Fact² [Ilustracje do tekstów biologicznych bardziej fikcją niż faktem], który wyraźnie oparty został na skrupulatnych badaniach doktora Wellsa. W tekście przyznano, że „ruch antyewolucyjny zwany inteligentnym projektem pomógł swojej sprawie, nagłaśniając pewne żenujące błędy w wiodących podręcznikach do biologii”³. To również było prawdą. Niemniej, chcąc niejako dokuczyć doktorowi Wellsowi, dziennikarz „New York Timesa” James Glanz ani razu nie wymienił nazwiska Jonathana i tytułu jego książki.

Potem pojawiły się inne książki, w tym The Politically Incorrect Guide to Darwinism and Intelligent Design⁴ [Niepoprawny politycznie przewodnik po darwinizmie i teorii inteligentnego projektu], proroczy Mit śmieciowego DNA⁵ (opublikowany w 2011 roku, zanim nagrobek nad mitem został w pełni wzniesiony, jak to ma miejsce teraz) i długo oczekiwana kontynuacja Ikon ewolucji – czyli Zombie-nauka. Jeszcze więcej ikon ewolucji⁶. Niezależnie od tego, czy społeczność uczonych uznała ustalenia Jonathana Wellsa, jego argumenty naukowe wielokrotnie potwierdzano, a wykonana praca badawcza będzie nadal wywierać dalekosiężny wpływ na długo po  odejściu uczonego.

Nienaganna dokumentacja

Skrupulatność doktora Wellsa jako naukowca i autora była jedną z jego wyjątkowych cech. Trzymał wydawców podręczników w napięciu, ponieważ jego dokumentacja była tak nieskazitelna. Doktor Luskin wspominał, że zobaczył literaturę naukową w zupełnie nowym świetle, gdy doktor Wells zakończył już swoją pracę badawczą. Literatura i podręczniki nie były czymś, co należało traktować z nabożnym szacunkiem, ale raczej krytycznie, nie przyjmując niczego za pewnik. Podobne podejście stało się drugą naturą ruchu inteligentnego projektu.

Wells chciał wiedzieć, co jest prawdą. Podsumował swój pogląd na naukę w rozmowie dla serii Science Uprising:

Nauka może oznaczać testowanie hipotez poprzez porównywanie ich z danymi empirycznymi. Na tym właśnie polega poszukiwanie prawdy. Taką naukę kocham. Istnieje jednak inny rodzaj nauki, który stał się popularny w dzisiejszych czasach, a mianowicie wyjaśnienie wszystkiego tylko w kategoriach materializmu. Taka nauka nie jest empiryczna, lecz materialistyczna. W nauce empirycznej najważniejsze są świadectwa naukowe, natomiast dla nauki materialistycznej liczy się tylko określona narracja⁷.

Wszechstronny i bystry

Znałem doktora Wellsa głównie jako autora, którego teksty miałem redagować. I była to dla mnie okazja, by obserwować kolejną stronę jego skrupulatności. Po pierwszych kilku jego artykułach dla „Evolution News”, w których publikację byłem zaangażowany, wyjaśnił mi szczerze, że tak naprawdę nie potrzebuje redakcji, ponieważ bardzo dba o swój warsztat. Po raz kolejny okazało się, że miał rację. Wiadomości i komentarze, jakich mi dostarczał na temat teorii ewolucji, były perfekcyjne: z jednej strony niezwykle pouczające i jasne, z drugiej – napisane z ogromną skromnością. W nadchodzących tygodniach powrócimy do niektórych z jego najważniejszych tekstów naukowych.

W trakcie premiery Zombie-nauki doktor West mówił o Jonathanie w bardziej osobistym tonie:

Miałem zaszczyt przyjaźnić się z Jonathanem Wellsem przez mniej więcej dwie dekady. Jest on jednym z najmilszych, najbardziej uprzejmych i skromnych ludzi, jakich kiedykolwiek spotkałem. Prawie tak samo miły jak jego żona Lucy, a to wiele mówi. Postać Jonathana jest tym bardziej niezwykła, gdy weźmie się pod uwagę, ile obelg i paskudztw spotkało go w życiu, ponieważ był gotów stanąć i powiedzieć, że darwinowski król jest nagi.

Podmuch w Brazylii

Nawiasem mówiąc, zdjęcie na górze przedstawia Jonathana i Lucy odwiedzających w 2017 roku teoretyków projektu w Brazylii, gdzie świetnie się bawili.

Ponownie, jeśli mogę wspomnieć o czymś osobistym, uważam, że doktor Wells prawdopodobnie posiadał większą wrażliwość niż wielu innych ludzi. Kilka lat temu opowiedział mi pewną historię (mam nadzieję, że nie przeinaczam szczegółów – podobna praktyka na pewno nie spodobałaby się Jonathanowi). Opowieść dotyczyła śmierci jego mamy, która nastąpiła, gdy znajdował się w jej domu. Umierała, a on zasnął przed jej sypialnią. Obudził się i zobaczył ducha mamy (wyobrażam sobie coś w rodzaju ducha) wychodzącego z pokoju, w którym była, i idącego korytarzem. Duch wyglądał dokładnie jak matka, ale z odzyskaną na powrót witalnością – taką jak dawniej, a na jej twarzy malowała się radość. Kiedy Jonathan wszedł do sypialni, odkrył, że jego mama zmarła.

W ostatnich latach Wells bardzo cierpiał z powodu złego stanu zdrowia, ale to minęło i Jonathan jest już wolny. Myślę, że wszyscy jego przyjaciele widzą go teraz, jak odzyskuje utraconą witalność, a na jego twarzy maluje się radość.

David Klinghoffer

Oryginał: Farewell to Jonathan Wells, Iconoclastic Scientist, „Evolution News & Science Today” 2024, September 24 [dostęp: 2 X 2024].

Przekład z języka angielskiego: Justyna Kroczak, Jacek Uglik

Literatura: