Chirurgia znacznie starsza niż rolnictwo?Czas czytania: 4 min

Wieści ze świata nauki to cykl tekstów skupiających się na najnowszych doniesieniach naukowo-badawczych z różnorodnych dziedzin. W tekstach tych omawiane są bieżące artykuły publikowane w prestiżowych czasopismach naukowych, a także ich znaczenie dla stanu współczesnej wiedzy. Powszechnie znana jest sentencja autorstwa Newtona, zgodnie z którą to, „co my wiemy, to tylko kropelka. Czego nie wiemy, to cały ocean.” Celem tekstów publikowanych w tym dziale jest przybliżenie czytelnikom właśnie tych kropelek.

Każde nowe odkrycie archeologiczne lub paleontologiczne pozwala dowiedzieć się czegoś więcej na temat historii bioróżnorodności lub dawnych osiągnięć cywilizacyjnych. Niektóre z takich odkryć zostały już czytelnikom przybliżone¹.

Czasami badania archeologiczne mogą radykalnie zmienić nasze postrzeganie dawnych ludów i kultur. Dotychczas sądzono, że najstarszą złożoną procedurę medyczną, jaką jest amputacja, przeprowadzono około siedmiu tysięcy lat temu na terenie dzisiejszej Francji². Okazuje się jednak, że historia zabiegów chirurgicznych sięga bardziej odległych czasów, niż przypuszczaliśmy. We wrześniu 2022 roku na łamach „Nature” ukazał się artykuł zatytułowany Surgical Amputation of a Limb 31,000 Years Ago in Borneo [Chirurgiczna amputacja kończyny na Borneo sprzed 31 tysięcy lat], który zmienia tę perspektywę³.

Opisane w artykule szczątki młodego człowieka znalezione na terenie dzisiejszego Borneo datowane są na około 31 tysięcy lat temu. Na szczątkach tych widać charakterystyczne oznaki chirurgicznej amputacji w obrębie lewej nogi – kości lewego podudzia (kość piszczelowa oraz strzałkowa) kończyły się bowiem ukośnym nacięciem, które zagoiło się bez oznak infekcji. Szczegółowe badania wykazały, że osoba, której szczątki znaleziono, zmarła w wieku dziewiętnastu lub dwudziestu lat, a omawianą procedurę medyczną przeprowadzono od sześciu do dziewięciu lat przed jej śmiercią. Te szczegóły są niezwykle ważne, bowiem pokazują, że ludzie żyjący na początku górnego okresu epoki kamiennej, dotychczas kojarzeni jedynie jako plemiona zbieracko-łowieckie, w rzeczywistości byli zdolni do sprawowania złożonej opieki medycznej. Świadczy o tym nie tylko fakt samego wykonania amputacji i opatrzenia miejsca pooperacyjnego, ale także to, jak długo po tej operacji pacjent jeszcze żył.

Uczeni zwracają uwagę, że w społeczeństwie zbieracko-łowieckim osoba z amputowaną kończyną dolną miała znacznie mniejsze szanse przeżycia niż osoba w pełni sprawna. Mimo tego pacjent przeżył jeszcze kilka lat, rozwijając się względnie prawidłowo. Zawdzięczał to opiece rodziny, a także – na co wiele wskazuje – opiece medycznej, która bardzo możliwe, że skupiała się nie tylko na jednorazowych zabiegach, ale także na złożonym procesie  nazywanym dziś rehabilitacją pooperacyjną.

Dalsze odkrycia archeologiczne z tego okresu mogą rzucić więcej światła na szczegóły ówczesnej opieki medycznej. Już teraz naukowcy podkreślają, jak przełomowe z punktu widzenia antropologii jest właśnie to odkrycie. Tim Maloney, australijski archeolog i jeden z autorów artykułu, zwraca uwagę, że odkrycie to zmienia nasze postrzeganie historii medycyny⁴. Podobnie antropolog Alecia Schrenk stwierdza, że dotychczas zakładano, iż opieka zdrowotna jest nowszym przedsięwzięciem⁵. Jak jednak podsumowuje Melandri Vlok, współautorka artykułu w „Nature”, okazuje się, że społeczności zbieracko-łowieckie były zdolne do dość zaawansowanych form opieki zdrowotnej⁶.

Autorzy zgodnie stwierdzają, że wykonanie chirurgicznej amputacji wymaga nie tylko umiejętności manualnych i technicznych, ale także wszechstronnej wiedzy z zakresu anatomii i fizjologii człowieka. Znalezione na Borneo szczątki wskazują, że tamtejsze ludy posiadały zaskakująco zaawansowaną wiedzę medyczną już około 31 tysięcy lat temu. Odkrycie to wydaje się tym bardziej spektakularne, że operację przeprowadzono na długo przed rozwojem rolnictwa w epoce neolitu⁷.

Bartosz Bagrowski

Źródło zdjęcia: Pixabay

Ikonka cyklu: Pixabay

Ostatnia aktualizacja strony: 23.10.2022

Literatura: