Nota od redakcji „Evolution News & Science Today”: Na rok 2023 przypadła dwusetna rocznica urodzin Alfreda Russela Wallace’a, który, niezależnie od Karola Darwina, tworzył teorię ewolucji drogą doboru naturalnego. W przeciwieństwie do Darwina, Wallace był przekonany, że biologia, chemia i kosmologia dostarczają niezbitych świadectw empirycznych na poparcie teorii inteligentnego projektu. Jesienią 2023 roku upamiętnialiśmy osobę i osiągnięcia Wallace’a, który śmiało może zostać nazwany mianem jednego z ojców chrzestnych teorii inteligentnego projektu.
Urodziłem się 40 lat po śmierci Alfreda Russela Wallace’a. Nie miałem więc możliwości spotkać człowieka, który wraz z Karolem Darwinem odkrył teorię ewolucji drogą doboru naturalnego. Piękno czytania jednakże polega na tym, że żyjące niegdyś wybitne jednostki wciąż zdolne są do nas przemawiać; szczęśliwym zbiegiem okoliczności, kiedy zostałem młodym studentem college`u, Wallace do mnie przemówił.
„Na krawędzi historii”
Wallace podjął wyzwanie i zdystansował się od poglądów Darwina z powodu, który określam mianem „inteligentnej ewolucji” – wcześniejszej wersji współczesnej teorii inteligentnego projektu, o czym będą mogli przekonać się czytelnicy mojej książki Intelligent Evolution: How Alfred Russel Wallace’s World of Life Challanged Darwinism1 [Inteligentna ewolucja. Jak Świat życia Alfreda Russela Wallace’a rzucił wyzwanie darwinizmowi]. Poznałem poglądy Wallace`a nie bezpośrednio z jego książek, lecz poprzez dzieło Williama Irwina Thompsona At the Edge of History: Speculations on the Transformation of Culture2 [Na krawędzi historii. Spekulacje na temat transformacji kultury]. W 1972 roku, gdy rozpoczynałem studia, książka ta dopiero co opuściła drukarnię i wywarła wpływ na tych z nas – zapalczywych czytelników – zainteresowanych nieszablonowymi poglądami.
To dzięki rozprawie Thompsona miałem okazję zapoznać się z nowymi ideami podważającymi paradygmat darwinizmu. Myślałem wtedy (podobnie jak niegdyś Thompson), że wyłącznie prowincjonalni ignoranci oraz różnorodni religijni ekstremiści poważnie kwestionowali darwinowską ewolucję. Thompson jednakże wstrząsnął moimi przekonaniami:
W rzeczy samej ten właśnie rodzaj snobizmu wydaje się być jednym z historycznych udogodnień, które umożliwiły triumf tej teorii: wiktoriańscy liberałowie pospiesznie opowiedzieli się za nową koncepcją, ponieważ pomogła im postawić do pionu stateczny, popijający porto i polujący na lisy konserwatywny kler. Loren Eiseley przypomina, jak gwałtownie Darwin zareagował na podawanie przez Wallace’a w wątpliwość znaczenia ich wspólnej teorii. Nawet w trakcie jej tworzenia Wallace zastanawiał się, dlaczego w ogóle człowiek rozwinął mózg sto razy bardziej złożony niż ten potrzebny do przetrwania, jeśli przetrwanie najlepiej przystosowanych stanowiło rezultat działania mechanizmu doboru naturalnego. Ponad osiem lat po tym, jak Darwin ujawnił swój zdecydowany sprzeciw wobec poglądów Wallace’a, kreśląc w jego tekście słowo „nie”, wyznali oni [w tym kontekście Eiseley cytuje słowa M.R.A. Chance’a i A.P. Meada], że „nie zostało przedstawione żadne adekwatne wyjaśnienie uzasadniające istnienie u człowieka tak wielkiego kresomózgowia”3. Pięćset tysięcy lat temu pitekantrop „wyewoluował”, gwałtownie zwiększając rozmiar mózgu i rozwijając przednie jego obszary. Skoro znaleźliśmy kilka fragmentów kości pochodzących z odległej przeszłości i należących do małp człekokształtnych, kuszące staje się połączenie pojedynczych punktów w linię przecinającą wszystkie wymiary tak obfitej przestrzeni. Jest to kuszące tym bardziej, jeżeli żyjemy w imperium sytuującym białą rasę na samym szczycie długiego łańcucha rozwoju, w którym rasy odznaczające się ciemniejszym kolorem skóry są zaledwie zwierzęcymi formami poprzedzającymi angielskiego dżentelmena. I jeżeli żyjemy w systemie ekonomicznym, który jest czerwony od kłów i pazurów4, kuszący wydaje się pogląd, że gospodarka wolnorynkowa i przetrwanie najlepiej dostosowanych są jednym ze sposobów funkcjonowania przyrody5.
Cel i znaczenie
Nigdy już później nie spojrzałem na darwinowską teorię ewolucji w ten sam sposób. Wallace utkwił głęboko w mojej pamięci i osiągnąłem stan, który Louis Pasteur nazwał „umysłem przygotowanym”. W moim przypadku byłem przygotowany do tego, by przyjąć treść, którą Wallace przekazał mi w The World of Life6 [Świat życia], gdy szczęśliwym zbiegiem okoliczności nasze drogi zeszły się ponownie jakieś piętnaście lat temu.
Zapraszam cię we wspólną intelektualną podróż. Dołożyłem wszelkich starań, aby opatrzone dodatkowymi komentarzami i starannie zredagowane dzieło Wallace’a przeniosło cię do bogatego świata celowości i znaczenia. Zapraszam do lektury mojej książki Intelligent Evolution: How Alfred Russel Wallace’s World of Life Challenged Darwinism.
Oryginał: A „Prepared Mind” for Alfred Russel Wallace, „Evolution News & Science Today” 2023, October 7 [dostęp: 13 IX 2024].
Przekład z języka angielskiego: Anna Wójcik, Jacek Uglik
Przypisy
- M.A. Flannery, Intelligent Evolution: How Alfred Russel Wallace’s World of Life Challenged Darwinism, Erasmus Press, Riesel 2020.
- W.I. Thompson, At the Edge of History: Speculations on the Transformation of Culture, Harper & Row, New York 1972.
- L. Eiseley, The Immense Journey: An Imaginative Naturalist Explores the Mysteries of Man and Nature, Random House, New York 1957, s. 86.
- Red in tooth and claw – autorem tego słynnego stwierdzenia jest znany angielski poeta Alfred Tennyson. Więcej na ten temat por. K.M. Weiss, „Nature, Red in Tooth and Claw”, So What?, „Evolutionary Anthropology” 2010, Vol. 19, No. 2, s. 41–44 (przyp. tłum.).
- W.I. Thompson, At the Edge of History, s. 185–186.
- A.R. Wallace, The World of Life: A Manifestation of Creative Power, Directive Mind and Ultimate Purpose, Chapman and Hall, London 1914.
Literatura:
1. Eiseley L., The Immense Journey: An Imaginative Naturalist Explores the Mysteries of Man and Nature, Random House, New York 1957.
2. Flannery M.A., Alfred Russel Wallace: A Rediscovered Life, Discovery Institute Press, Seattle 2011.
3. Flannery M.A., Intelligent Evolution: How Alfred Russel Wallace's World of Life Challenged Darwinism, Erasmus Press, Riesel 2020.
4. Flannery M.A., Nature's Prophet: Alfred Russel Wallace and His Evolution from Natural Selection to Natural Theology, University Alabama Press, Tuscaloosa 2018.
5. Thompson W.I., At the Edge of History: Speculations on the Transformation of Culture, Harper & Row, New York 1972.
6. Wallace A.R., The World of Life: A Manifestation of Creative Power, Directive Mind and Ultimate Purpose, Chapman and Hall, London 1914.
7. Weiss K.M., „Nature, Red in Tooth and Claw”, So What?, „Evolutionary Anthropology” 2010, Vol. 19, No. 2, s. 41–44.