Teoria inteligentnego projektu (ID) jest ogólną teorią rozpoznawania projekt
u. Zgodnie z tym ujęciem pewne zjawiska i procesy są wynikiem celowego działania inteligencji. Przyjmuje się tutaj dwie tezy: 1) nauka może wykrywać inteligentny projekt (jest to teza słabsza i ma ona charakter metodologiczny), 2) nauka rzeczywiście wykrywa inteligentny projekt (teza mocniejsza, której przyjęcie wymaga specjalistycznej wiedzy). Ogólnym narzędziem rozpoznawania projektu jest filtr eksplanacyjny. Teoria ID ma szerokie zastosowanie w nauce. Projektu poszukuje się między innymi w kryminalistyce, historii, kryptografii, grafologii, astronomii czy różnych dziedzinach inżynierii. Wykorzystuje się tutaj specjalistyczną wiedzę, która jest charakterystyczna dla danej dziedziny i stanowi konkretyzację zastosowania ogólnej teorii ID. Logiczną konsekwencją tezy o inteligentnym projekcie jest teza o istnieniu projektanta, który celowo doprowadził do określonego stanu rzeczy. Jednakże w ramach teorii ID, która zajmuje się wykrywaniem projektu w przyrodzie, nie wskazuje się na jego tożsamość. Można powiedzieć, że teoria ID nie zajmuje się projektantem, ale jego wytworami. Nie jest to teoria projektanta, lecz teoria projektu. Wykrycie projektanta wymaga wiedzy znajdującej się poza teorią ID. W wielu przypadkach jest to możliwe i nie wzbudza żadnych kontrowersji (np. komputer posiadający tabliczkę znamionową z opisem „made in China”, która zawiera również informacje dotyczące producenta, roku produkcji czy numeru seryjnego); w innych przypadkach sytuacja jest bardziej skomplikowana i czasami trudno wskazać projektanta (np. w skrupulatnie zaplanowanym morderstwie); a w jeszcze innych jest to niemożliwe na gruncie posiadanej wiedzy (np. w biologii wewnątrzkomórkowej). Właśnie to ostanie zastosowanie teorii ID wzbudza największe kontrowersje, co jest skutkiem współczesnego rozumienia nauki opartej na zasadzie naturalizmu metodologicznego. W biologii, podobnie jak w innych dziedzinach, występują układy nieredukowalnie złożone – ulubionym przykładem teoretyków projektu jest wić bakteryjna. Żeby jednak rozpoznać jej projektanta, zakładając oczywiście trafność przykładu, potrzebna jest wiedza znajdująca się poza teorią ID. Dopóki takiej wiedzy nie ma, to wszelkie rozważania nad tożsamością projektanta mają jedynie charakter pozanaukowy (filozoficzny, teologiczny itp.).
Literatura:
P. Bylica i in., Dyskusja nad artykułem Adama Trybusa, «Program badawczy SETI a teoria inteligentnego projektu», „Filozoficzne Aspekty Genezy” 2016, t. 13, s. 211-242 [dostęp 18 X 2019].
K. Jodkowski, Antynaturalizm teorii inteligentnego projektu, „Roczniki Filozoficzne” 2006, t. 54, nr 2, s. 63-76 [dostęp 18 X 2019].
K. Jodkowski, Epistemiczny układ odniesienia teorii inteligentnego projektu, „Filozofia Nauki” 2006, nr 1 (53), s. 95-105 [dostęp 18 X 2019].
K. Jodkowski, Konflikt nauka-religia a teoria inteligentnego projektu, w: (red.), Teoria inteligentnego projektu – nowe rozumienie naukowości?, red. K. Jodkowski, Warszawa 2007, s. 145-180 [dostęp 18 X 2019].
K. Jodkowski, Spór ewolucjonizmu z kreacjonizmem. Podstawowe pojęcia i poglądy, Warszawa 2007, s. 5-22 [dostęp 18 X 2019].
K. Jodkowski, Wstęp do teorii inteligentnego projektu, „Fronda” 2012, nr 63, s. 16-32 [dostęp 18 X 2019].
D. Sagan, Metodologiczno-filozoficzne aspekty teorii inteligentnego projektu, Zielona Góra 2015 [dostęp 18 X 2019].
Ostatnia aktualizacja strony: 18.10.2019