Pterozaury (np. pterodaktyl) były pierwszymi znanymi latającymi kręgowcami i odegrały istotną rolę w ekosystemach lądowych ery mezozoicznej. Podbój przestrzeni powietrznej przez pterozaury uznaje się za wynik niezwykłej morfofunkcjonalnej innowacji w ewolucji kręgowców. Pochodzenie pterozaurów od XIX wieku stanowi nierozwiązaną zagadkę paleontologii. Przypuszcza się, że mogą one być bliskimi krewnymi wielu różnych kladów, w tym krewnych dinozaurów, choć istnieje znacząca luka morfologiczna między tymi formami a najstarszymi pterozaurami z górnego triasu.
Zespół badaczy, składający się z uczonych m.in. z Uniwersytetów w São Paulo, w Utah czy Oxfordzkiego, korzystając z dobrze zachowanych szczątków czaszki w nowo odkrytych skamieniałościach Lagerpetidae zbadanych za pomocą tomografii komputerowej, przeprowadził nową analizę filogenetyczną, która rzuca nowe światło na historię pochodzenia pterozaurów1. Badacze wykazali co najmniej 33 innowacje rozproszone po całym szkielecie (głównie w zakresie zbieżności neuroanatomicznych, w szczególności związanymi ze zwiększonymi zdolnościami sensorycznymi), wspólne dla pterozaurów (Pterosauria) i Lagerpetidae – niewielkich triasowych archozaurów o lekkiej budowie i smukłych wydłużonych kończynach. Lagerpetidae nie są przodkami pterozaurów, ale ich grupą siostrzaną, najbliższymi kuzynami. Dalsze badania mogą wpłynąć na zmiany w budowie drzewa rodowego archozaurów, jednak konieczne może być odnalezienie skamieniałości form przejściowych, aby znaleźć wspólnego przodka tych rzędów. Najstarsze znane pterozaury bowiem były gatunkami już w pełni przystosowanymi do lotu.
Odkrycie to znacznie skraca czasową i morfologiczną lukę między najstarszymi pterozaurami, a ich najbliższymi krewnymi. Jednocześnie autorzy zwracają uwagę na obecność zwiększonych zdolności sensorycznych u przedstawicieli obu tych kładów, która wskazuje, że zwiększone zdolności aparatu recepcyjnego są cechą znacznie starszą niż przystosowanie do lotu. Odkrycie to rzuca nowe światło na biologię ewolucyjną i paleontologię, ale jednocześnie prowadzi do nowych pytań, które będą wymagały odpowiedzi.
Bartosz Bagrowski
Źródło zdjęcia: Pixabay
Ostatnia aktualizacja strony: 20.12.2020
Przypisy
- Por. M.D. Ezcurra et al., Enigmatic Dinosaur Precursors Bridge the Gap to the Origin of Pterosauria, „Nature” 2020, Vol. 588, s. 445‒449 [dostęp 14 XII 2020]; Padian K., Closest Relatives Found for Pterosaurs, the First Flying Vertebrates, „Nature – News and Views” 2020 [dostęp 14 XII 2020].