Szczepionki mRNA przeciwko COVID-19 – przełomowe odkrycie czy zagrożenie?Czas czytania: 8 min

Bartosz Bagrowski

2021-02-10
Szczepionki mRNA przeciwko COVID-19 – przełomowe odkrycie czy zagrożenie?<span class="wtr-time-wrap after-title">Czas czytania: <span class="wtr-time-number">8</span> min </span>

Biologia i medycyna to dziedziny, w których coraz częściej mamy do czynienia z kolejnymi przełomowymi odkryciami. Jednym z nich jest szczepionka wykorzystująca technologię opartą na materiale mRNA. Ten rodzaj szczepionki został w 2018 roku nazwany początkiem nowej ery w wakcynologii1. Laboratoryjne przeprowadzenie syntezy mRNA jest bardzo tanie i wydajne, co stanowi o finansowej przewadze tego rodzaju szczepionek nad klasycznymi wektorowymi. Najważniejszą i podstawową różnicą między szczepionkami mRNA a klasycznymi wektorowymi jest to, że szczepionka mRNA nie zawiera martwego ani osłabionego drobnoustroju, a jedynie fragment jego materiału genetycznego, który jest odpowiedzialny za syntezę określonego białka charakterystycznego dla danego drobnoustroju. Technologię tę wykorzystano w szczepionkach przeciwko koronawirusowi SARS-CoV-22.

 

Zalety szczepionki mRNA

Szczepionka zawiera fragment matrycowego RNA (mRNA) koronawirusa SARS-CoV-2, które koduje białko znajdujące się na zewnątrz otoczki wirionów tego wirusa. Jest to białko kolców, za pośrednictwem których wirus może wniknąć do atakowanej komórki ludzkiej. Po iniekcji mRNA w postaci szczepionki następuje jego ekspresja i powstaje białko kolców, które zostaje rozpoznane jako obcy antygen, co wywołuje reakcję immunologiczną (odpornościową), czyli wytworzenie przeciwciał oraz odpowiednich limfocytów T. Szczepionka powoduje wytworzenie wyłącznie białka kolca, które samo nie jest w stanie zainfekować organizmu. To szczególna zaleta tej szczepionki, zwłaszcza w przypadku ewentualnego błędu ludzkiego spowodowanego zaszczepieniem na przykład kogoś o osłabionej odporności – wówczas osobie takiej nie zaszkodzi samo białko kolca, podczas gdy tradycyjna szczepionka z osłabionym drobnoustrojem mogłaby to uczynić. Brak obecności drobnoustroju w tych szczepionkach skraca również fazy testów klinicznych, bowiem, a przynajmniej tak twierdzą zwolennicy szczepionki mRNA, nie są konieczne długoletnie doświadczenia. Technologia mRNA ponadto umożliwia dowolne projektowanie szczepionek w oparciu o znane sekwencje różnych drobnoustrojów, przez co jest ona szybka i relatywnie prosta3.

 

Czy ta szczepionka jest skuteczna?

Szczepionka po wczesnej fazie testów klinicznych została przyjęta przez Komisję Europejską, a zaszczepieniu poddały się już tysiące osób, dzięki temu można oszacować skuteczność tej procedury leczniczej. Wykazano, że szczepionka z bardzo wysokim prawdopodobieństwem4 chroni przed objawami COVID-19, przyczyniając się do powstrzymania infekcji wirusowej lub jej zahamowania5. Naukowcy, opierając się na tych badaniach, polecają szczepionki mRNA jako skuteczny środek do zwalczania choroby COVID-19 oraz przeciwdziałania pandemii koronawirusa SARS-CoV-2. Zaznaczają przy tym, że szczepienia są najskuteczniejszą formą walki z chorobami, powołując się na przykłady z historii dotyczące polio, wirusowego zapalenia wątroby typu B czy ospy prawdziwej6.

 

Kontrowersje wokół szczepionek

Choć początkowe fazy testów klinicznych nad szczepionką mRNA przeciw koronawirusowi wykazały, że jest ona skutecznym środkiem przeciwdziałania zachorowaniu na COVID-197, to pozostawiają wiele pytań i wątpliwości, co rodzi kontrowersje w społeczeństwie. Jeden z pierwszych zarzutów dotyczył tego, że szczepionkę zaczęto stosować powszechnie, mimo że w oficjalnym rozporządzeniu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) była dopuszczona do użycia wyłącznie w nagłych wypadkach8. À propos szczepionek, o których mowa, pojawiają się również inne wątpliwości i pytania, na które starają się odpowiadać naukowcy oraz praktycy. Przykładami owych pytań i wątpliwości są:

  1. Czy wszczepione mRNA białka wirusa może wpłynąć na zmianę genomu osoby zaszczepionej?9
  2. Czy szczepionka mRNA uruchamia tak silne mechanizmy immunologiczne, że może zainicjować lub wzmocnić choroby autoimmunologiczne?10
  3. Czy osoby zaszczepione będą podatne na mutacje wirusa?11
  4. Czy szczepionki przeciwko COVID-19 powodują ciężkie powikłania poszczepienne?12

Choć na powyższe pytania naukowcy odpowiadają przecząco, to jednak nadal nie rozwiewa to wszystkich wątpliwości, bowiem jest zbyt wcześnie, aby odpowiedź na nie była już możliwa. Podstawowymi zarzutami są skutki uboczne i działania niepożądane13 oraz fakt, że szczepionka jedynie zapobiega objawom i nie ogranicza transmisji wirusa na inne osoby14. Inną wątpliwość budzi konieczność szczepienia się nawet tych osób, które przechorowały COVID-19, więc posiadają przeciwciała przeciwko antygenom wirusa SARS-CoV-215. Fakt, że szczepionka powstała bardzo szybko oraz że nie zbadano jej interakcji z lekami, również powoduje niepokój. Choć obawy te zostały w pewnym stopniu wyjaśnione16, to jednak przemilczanie wielu wątpliwości przez środowisko naukowe i medyczne nadal wzbudza kontrowersje17.

 

Czego należy się obawiać?

Szczepionki mRNA przeciwko COVID-19 wzbudzają wątpliwości spowodowane zastosowaną technologią, wczesnym pojawieniem się szczepionki oraz szczególnie milczeniem środowisk naukowych oraz medycznych w wielu aspektach związanych z potencjalnymi zagrożeniami stosowania wspomnianych szczepionek. Niepokoje te są jednak na bieżąco redukowane poprzez stosowne wyjaśnienia i uzupełnienia. Nie rozwiewa to jednak wszystkich możliwych wątpliwości, które z pewnością będą się pojawiać z kolejnymi tysiącami zaszczepionych osób. Jednocześnie jednak prawdopodobnie będą ogłaszane kolejne naukowe doniesienia o skuteczności tych szczepionek, utwierdzając społeczeństwo w pewności co do tego rozwiązania. Na chwilę obecną słuszna wydaje się aprobata szczepionki, nie ignorując jednak ostrożnego podejścia18, a decyzja o zaszczepieniu się należy do każdego z osobna.

Pomijając kontrowersje narastające wokół wspomnianych szczepionek, podsycane często przez fałszywe informacje, warto zwrócić uwagę, że technologia projektowania szczepionek w oparciu o materiał mRNA stanowi przełom w biotechnologii. Choć każde nowe wdrożenie jakiejkolwiek technologii, która dotyczy bezpośrednio człowieka, niemal zawsze będzie odbierane z nieufnością, to jednak warto zwrócić uwagę, że jest to z pewnością kolejny krok w rozwoju współczesnej nauki oraz może rzucać nowe światło na wakcynologię i medycynę przyszłości.

Bartosz Bagrowski

Źródło zdjęcia: Pixabay

Ostatnia aktualizacja strony: 10.02.2021

Przypisy

  1. Por. N. Pardi et al., mRNA Vaccines – A New Era in Vaccinology, „Nature Reviews Drug Discovery” 2018, Vol. 17, s. 261‒279 [dostęp 23 I 2021].
  2. Por. Badacze sprawdzą, czy dwie szczepionki przeciw COVID-19 mogą być lepsze, niż jedna, „Biotechnologia.pl” 2020 [dostęp 23 I 2021]; Szczepionka przeciw COVID-19: Moderna ogłasza spełnienie warunków koniecznych do złożenia wniosku do EMA, „Puls Medycyny” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  3. Por. A. Drangowska-Way, Terapie i szczepionki oparte na mRNA nową nadzieją medycyny?, „Biotechnologia.pl” 2019 [dostęp 23 I 2021]; Wszystko, co wiemy o szczepionce COMIRNATY Pfizera i BioNTech, „Biotechnologia.pl” 2020 [dostęp 23 I 2021]; Ł. Sakowski, Jak działają szczepionki na COVID-19 i czy są bezpieczne?, „To tylko teoria” 2020 [dostęp 23 I 2021]; A. Komaroff, Why Are mRNA Vaccines So Exciting?, „Harvard Health Publishing” 2020 [dostęp 23 I 2021]; Understanding mRNA COVID-19 Vaccines, „Centers for Disease Control and Prevention” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  4. Szczepionka firmy Pfizer oraz BioNTech zmniejsza ryzyko choroby o 95%: por. E. Mahase, COVID-19: Pfizer Vaccine Efficacy Was 52% After First Dose and 95% After Second Dose, Paper Shows, „British Medical Journal” 2020, Vol. 371 [dostęp 23 I 2021]; szczepionka firmy Moderna zmniejsza ryzyko choroby o 95,6%: por. Z. Gorvett, How Effective Is A Single Vaccine Dose Against COVID-19?, „BBC” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  5. Por. J. Gallagher, Covid Vaccine: First ‘Milestone’ Vaccine Offers 90% Protection, „BBC News” 2020 [dostęp 23 I 2021]; Podsumowanie – Szczepionka przeciw COVID-19, „Szczepienia.info” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  6. Por. Polscy epidemiolodzy apelują: zwłoka w szczepieniach na SARS-CoV-2 to setki zgonów dziennie, „Biotechnologia.pl” 2020 [dostęp 23 I 2021]; Ł. Sakowski, P. Rzymski, Dlaczego warto się zaszczepić na COVID-19? [wywiad], „To tylko teoria” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  7. Por. M.J. Mulligan et al., Phase I/II Study of COVID-19 RNA Vaccine BNT162b1 In Adults, „Nature” 2020, Vol. 586, s. 589‒593 [dostęp 23 I 2021]; K. Wu et al., mRNA-1273 Vaccine Induces Neutralizing Antibodies Against Spike Mutants From Global SARS-CoV-2 Variants, „bioRxiv” 2021, DOI: 10.1101/2021.01.25.427948 [dostęp 23 I 2021].
  8. Por. WHO Issues Its First Emergency Use Validation For A COVID-19 Vaccine And Emphasizes Need For Equitable Global Access, „World Health Organization” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  9. Por. Will An mRNA Vaccine Alter My DNA?, „Gavi – The Vaccine Alliance” 2020 [dostęp 23 I 2020]; P. Dobosz, DNA i RNA w szczepionkach, czyli o tym, dlaczego nie wyrosną nam skrzydła po spożyciu rosołu z kury, „Crazy Nauka” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  10. Por. L. Gelman, Can You Get the Moderna COVID-19 Vaccine If You’re Immunocompromised or Have an Autoimmune Condition?, „CreakyJoints” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  11. Por. E. Biela, Czy szczepionka przeciw COVID-19 zabezpiecza też przed mutacjami wirusa SARS-CoV-2?, „Crazy Nauka” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  12. Por. P. Stanisławski, To nieprawda, że w USA było „ponad 3000 ciężkich powikłań po szczepionce na COVID-19”, „Crazy Nauka” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  13. Por. A. Freund, COVID-19: Risks and Side Effects of Vaccination, „DW” 2021 [dostęp 23 I 2021]; What to Expect After Getting a COVID-19 Vaccine, „Centers for Disease Control and Prevention” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  14. Por. H. Balfour, FDA Grants Emergency Use Authorization for Pfizer’s COVID-19 Vaccine BNT162b2, „European Pharmaceutical Review” 2020 [dostęp 23 I 2021]; E. Webeck, Coronavirus Vaccines Are Proven to Prevent Disease But What About Transmission?, „The Mercury News” 2020 [dostęp 23 I 2021]; G. Heise, Koronawirus. Czy osoby zaszczepione mogą zarażać innych?, „DW” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  15. Por. M. Roberts, Is The Covid Vaccine Safe?, „BBC News” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  16. Por. P. Skolimowski, Nie badano interakcji szczepionek z innymi produktami leczniczymi. Czy to bezpieczne?, „Crazy Nauka” 2021 [dostęp 23 I 2021]; P. Stanisławski, Dlaczego szczepionka przeciw COVID-19 powstała tak szybko?, „Crazy Nauka” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  17. Por. S. Karczmarewicz, Szczepienia na COVID-19: przemilczanie wątpliwości wabi upiory, „Medycyna i okolice – druga strona stetoskopu” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  18. Por. P. Rieske, Kontrowersje wokół szczepionek przeciwko COVID-19, „Biotechnologia.pl” 2020 [dostęp 23 I 2021].

Literatura:

  1. Badacze sprawdzą, czy dwie szczepionki przeciw COVID-19 mogą być lepsze, niż jedna, „Biotechnologia.pl” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  2. Balfour H., FDA Grants Emergency Use Authorization for Pfizer’s COVID-19 Vaccine BNT162b2, „European Pharmaceutical Review” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  3. Biela E., Czy szczepionka przeciw COVID-19 zabezpiecza też przed mutacjami wirusa SARS-CoV-2?, „Crazy Nauka” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  4. Dobosz P., DNA i RNA w szczepionkach, czyli o tym, dlaczego nie wyrosną nam skrzydła po spożyciu rosołu z kury, „Crazy Nauka” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  5. Drangowska-Way A., Terapie i szczepionki oparte na mRNA nową nadzieją medycyny?, „Biotechnologia.pl” 2019 [dostęp 23 I 2021].
  6. Freund A., COVID-19: Risks and Side Effects of Vaccination, „DW” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  7. Gallagher J., Covid Vaccine: First ‘Milestone’ Vaccine Offers 90% Protection, „BBC News” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  8. Gelman L., Can You Get the Moderna COVID-19 Vaccine If You’re Immunocompromised or Have an Autoimmune Condition?, „CreakyJoints” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  9. Gorvett Z., How Effective Is A Single Vaccine Dose Against COVID-19?, „BBC” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  10. Heise G., Czy osoby zaszczepione mogą zarażać innych?, „DW” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  11. Karczmarewicz S., Szczepienia na COVID-19: przemilczanie wątpliwości wabi upiory, „Medycyna i okolice – druga strona stetoskopu” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  12. Komaroff A., Why Are mRNA Vaccines So Exciting?, „Harvard Health Publishing” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  13. Mahase E., COVID-19: Pfizer Vaccine Efficacy Was 52% After First Dose and 95% After Second Dose, Paper Shows, „British Medical Journal” 2020, Vol. 371 [dostęp 23 I 2021].
  14. Mulligan M.J. et al., Phase I/II Study of COVID-19 RNA Vaccine BNT162b1 In Adults, „Nature” 2020, Vol. 586, s. 589‒593 [dostęp 23 I 2021].
  15. Pardi N. et al., mRNA Vaccines – A New Era in Vaccinology, „Nature Reviews Drug Discovery” 2018, Vol. 17, s. 261‒279 [dostęp 23 I 2021].
  16. Podsumowanie – Szczepionka przeciw COVID-19, „Szczepienia.info” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  17. Polscy epidemiolodzy apelują: zwłoka w szczepieniach na SARS-CoV-2 to setki zgonów dziennie, „Biotechnologia.pl” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  18. Rieske P., Kontrowersje wokół szczepionek przeciwko COVID-19, „Biotechnologia.pl” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  19. Roberts M., Is The Covid Vaccine Safe?, „BBC News” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  20. Sakowski Ł., Jak działają szczepionki na COVID-19 i czy są bezpieczne?, „To tylko teoria” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  21. Sakowski Ł., Rzymski P., Dlaczego warto się zaszczepić na COVID-19? [wywiad], „To tylko teoria” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  22. Skolimowski P., Nie badano interakcji szczepionek z innymi produktami leczniczymi. Czy to bezpieczne?, „Crazy Nauka” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  23. Stanisławski P., Dlaczego szczepionka przeciw COVID-19 powstała tak szybko?, „Crazy Nauka” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  24. Stanisławski P., To nieprawda, że w USA było „ponad 3000 ciężkich powikłań po szczepionce na COVID-19”, „Crazy Nauka” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  25. Szczepionka przeciw COVID-19: Moderna ogłasza spełnienie warunków koniecznych do złożenia wniosku do EMA, „Puls Medycyny” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  26. Understanding mRNA COVID-19 Vaccines, „Centers for Disease Control and Prevention” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  27. Webeck E., Coronavirus Vaccines Are Proven to Prevent Disease But What About Transmission?, „The Mercury News” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  28. What to Expect After Getting a COVID-19 Vaccine, „Centers for Disease Control and Prevention” 2021 [dostęp 23 I 2021].
  29. WHO Issues Its First Emergency Use Validation For A COVID-19 Vaccine And Emphasizes Need For Equitable Global Access, „World Health Organization” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  30. Will An mRNA Vaccine Alter My DNA?, „Gavi – The Vaccine Alliance” 2020 [dostęp 23 I 2020].
  31. Wszystko, co wiemy o szczepionce COMIRNATY Pfizera i BioNTech, „Biotechnologia.pl” 2020 [dostęp 23 I 2021].
  32. Wu K. et al., mRNA-1273 Vaccine Induces Neutralizing Antibodies Against Spike Mutants From Global SARS-CoV-2 Variants, „bioRxiv” 2021, DOI: 10.1101/2021.01.25.427948 [dostęp 23 I 2021].

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *