Nota od redakcji „Evolution News & Science Today”: Na rok 2023 przypadła dwusetna rocznica urodzin Alfreda Russela Wallace’a, który, niezależnie od Karola Darwina, zaproponował teorię ewolucji drogą doboru naturalnego. W przeciwieństwie do Darwina, Wallace był przekonany, że biologia, chemia i kosmologia dostarczają niezbitych świadectw empirycznych na poparcie teorii inteligentnego projektu. Jesienią 2023 roku upamiętnialiśmy osobę i osiągnięcia Wallace’a, który śmiało może zostać nazwany mianem jednego z ojców chrzestnych teorii inteligentnego projektu.
Z łatwością przypominam sobie moment, w którym „odkryłem” Wallace’a. Z poglądami tego uczonego po raz pierwszy spotkałem się około roku 2006, kiedy w niezwykłych zbiorach Uniwersytetu Alabamy w Birmingham znalazłem książkę jego autorstwa zatytułowaną The World of Life1 [Świat życia]. Podtytuł dzieła, A Manifestation of Creative Power, Directive Mind and Ultimate Purpose [Manifestacja mocy stwórczej, kierującego umysłu i celu ostatecznego], przywodził na myśl wczesną wersję teorii inteligentnego projektu. Zwróciło to moją uwagę, ponieważ zdążyłem już przeczytać dzieła Phillipa Johnsona Darwin przed sądem2, Michaela J. Behego Czarna skrzynka Darwina3 oraz Williama Dembskiego Intelligent Design: The Bridge Between Science & Theology4 [Inteligentny projekt. Pomost między nauką a teologią].
Natychmiast nasunęło mi się skojarzenie, że opublikowana po raz pierwszy w 1910 roku rozprawa Wallace’a The World of Life stanowi jego własny „most pomiędzy nauką i teologią”, a co więcej, treść tej publikacji wykazywała niezwykłe podobieństwo do twierdzeń charakterystycznych dla teorii inteligentnego projektu. Fakt, że było to dzieło współodkrywcy koncepcji doboru naturalnego dodatkowo mnie zaintrygował. Uznałem, że współcześni czytelnicy powinni zapoznać się z pracą Wallace’a. Przedstawiłem swój pomysł Billowi Dembskiemu, który z kolei zachęcił mnie do przygotowania nowego, skróconego wydania tegoż dzieła, opatrzonego stosownym wprowadzeniem przedstawiającym kontekst historyczny.
Pouczająca przedmowa
I tak w 2008 roku została opublikowana książka pod tytułem Alfred Russel Wallace’s Theory of Intelligent Evolution5 [Alfred Russel Wallace i teoria inteligentnej ewolucji] opatrzona pouczającą przedmową Dembskiego. Książka doczekała się wznowienia i w wersji zmodyfikowanej ukazała się w 2011 roku – tym razem z surowym, aczkolwiek fascynującym komentarzem pióra anglikańskiego duchownego Johna Magensa Mello (1836–1915), The Mystery of Life and Mind, with Special Reference to The World of Life6 [Tajemnica życia i umysłu w kontekście Świata życia]. Napisałem również przeznaczoną dla szerszego kręgu odbiorców biografię zatytułowaną Alfred Russel Wallace: A Rediscovered Life7 [Alfred Russel Wallace. Życie odkryte na nowo], która ukazała się nakładem Discovery Institute Press w 2011 roku.
Jakkolwiek przypadkowe było moje odkrycie Wallace’a, pewien jestem, że nie dostrzegłbym ogromnego znaczenia poglądów tego uczonego, gdybym wcześniej – dzięki lekturom Johnsona, Behego czy Dembskiego – nie zapoznał się z teorią inteligentnego projektu. Niemniej nie mogę przypisać sobie zasługi zaprezentowania Wallace`a i jego poglądów współczesnej społeczności zwolenników koncepcji inteligentnego projektu. O ile wiem, zaszczyt ten przypada związanym z Discovery Institute autorom książki wydanej w 2006 roku – Traipsing into Evolution: Intelligent Design and the Kitzmiller vs. Dover Decision8 [Wkraczając w ewolucjonizm. Teoria inteligentnego projektu i decyzja w sprawie Kitzmiller vs. Dover], a przede wszystkim Jonathanowi Wittowi i Johnowi Westowi. Co prawda Wallace został wyróżniony i zacytowany na stronie osiemnastej Traipsing into Evolution, jednakże, o ile mi wiadomo, teoretycy projektu nie przeprowadzili żadnej innej bardziej szczegółowej analizy poglądów Wallace’a niż ta mojego autorstwa.
Muszę przyznać, że to właśnie John West w największym stopniu nieprzerwanie wspierał moje badania. Zawsze pojmował wagę historii i nauk humanistycznych w odniesieniu do teorii inteligentnego projektu, czemu dał wyraz w publikacji Darwin Day In America: How Our Politics and Culture Have Been Dehumanized in the Name of Science9 [Dzień Darwina w Ameryce. Jak nasza polityka i kultura zostały odczłowieczone w imię nauki].
Klarowne implikacje
Osobiście uważam, że implikacje są czytelne: to, co nazywam „inteligentną ewolucją” w rozumieniu Wallace’a, wyraźnie nawiązuje do koncepcji inteligentnego projektu. Oznacza to, że z historycznego punktu widzenia błędem jest określenie teorii inteligentnego projektu jako „antyewolucyjnej”, podobnie jak pomyłką jest postrzeganie tej koncepcji jako zasłony dla chrześcijańskich konserwatystów. Wallace nie był ani konserwatystą, ani chrześcijaninem; był zdeklarowanym socjalistą.
Dla tych, którzy chcą zniekształcić ideę inteligentnego projektu, sprowadzając ją do tych pojęć – konserwatyzmu i chrześcijaństwa – Wallace staje się bardzo niewygodną postacią historyczną. Jednakże, jak już wspomniałem, jego poglądy metafizyczne oraz podejście do nauki na wiele sposobów wiążą się ze współczesną koncepcją inteligentnego projektu.
Oryginał: How I „Discovered” Alfred Russel Wallace, „Evolution News & Science Today” 2023, September 26 [dostęp: 6 IX 2024].
Przekład z języka angielskiego: Anna Wójcik, Jacek Uglik
Przypisy
- Por. A.R. Wallace, The World of Life: A Manifestation of Creative Power, Directive Mind and Ultimate Purpose, Chapman and Hall, London 1914.
- P.E. Johnson, Darwin przed sądem, tłum. P. Drygas, Fundacja En Arche, Warszawa 2020.
- M.J. Behe, Czarna skrzynka Darwina. Biochemiczne wyzwanie dla ewolucjonizmu, tłum. D. Sagan, Fundacja En Arche, Warszawa 2020 (przyp. tłum.).
- W.A. Dembski, Intelligent Design: The Bridge Between Science & Theology, InterVarsity Press, Westmont 1999 (przyp. tłum.).
- M.A. Flannery, Alfred Russel Wallace’s Theory of Intelligent Evolution: How Wallace’s World of Life Challenged Darwinism, Erasmus Press, Riesel 2008.
- J.M. Mello, The Mystery of Life and Mind, with Special Reference to “The World of Life”, Henry H. Lacy, Warwick 1911.
- M.A. Flannery, Alfred Russel Wallace: A Rediscovered Life, Discovery Institute Press, Seattle 2011. Przekład tej książki został również opublikowany w języku polskim. Por. tenże, Alfred Russel Wallace. Zapomniana historia współtwórcy teorii doboru naturalnego, tłum. M. Kilian, Fundacja En Arche, Warszawa 2024 (przyp. tłum.).
- D.K. DeWolf et al., Traipsing into Evolution: Intelligent Design and the Kitzmiller vs. Dover Decision, Discovery Institute Press, Seattle 2006.
- J.G. West, Darwin Day In America: How Our Politics and Culture Have Been Dehumanized in the Name of Science, Intercollegiate Studies Institute, Wilmington 2015.
Literatura:
1. Behe M.J., Czarna skrzynka Darwina. Biochemiczne wyzwanie dla ewolucjonizmu, tłum. D. Sagan, Fundacja En Arche, Warszawa 2020.
2. Dembski W., Intelligent Design: The Bridge Between Science & Theology, InterVarsity Press, Westmont 1999.
3. DeWolf D.K. et al., Traipsing into Evolution: Intelligent Design and the Kitzmiller vs. Dover Decision, Discovery Institute Press, Seattle 2006.
4. Flannery M.A., Alfred Russel Wallace. Zapomniana historia współtwórcy teorii doboru naturalnego, tłum. M. Kilian, Fundacja En Arche, Warszawa 2024.
5. Flannery M.A., Alfred Russel Wallace: A Rediscovered Life, Discovery Institute Press, Seattle 2011.
6. Flannery M.A., Alfred Russel Wallace's Theory of Intelligent Evolution: How Wallace's World of Life Challenged Darwinism, Erasmus Press, Riesel 2008.
7. Flannery M.A., Nature's Prophet: Alfred Russel Wallace and His Evolution from Natural Selection to Natural Theology, University Alabama Press, Tuscaloosa 2018.
8. Johnson P.E., Darwin przed sądem, tłum. P. Drygas, Fundacja En Arche, Warszawa 2020.
9. Mello J.M., The Mystery of Life and Mind, with Special Reference to “The World of Life”, Henry H. Lacy, Warwick 1911.
10. Wallace A.R., The World of Life: A Manifestation of Creative Power, Directive Mind and Ultimate Purpose, Chapman and Hall, London 1914.
11. West J.G., Darwin Day In America: How Our Politics and Culture Have Been Dehumanized in the Name of Science, Intercollegiate Studies Institute, Wilmington 2015.