Pojęcia stosowane w dyskusjach na temat teorii ID

• Argument do projektu (ang. argument to design)

  Argument na rzecz projektu ma na celu wykazanie, że pewne struktury i cechy świata, np. świata przyrody, ale nie tylko, najlepiej wyjaśniać działaniem przyczyn inteligentnych, czyli że są one projektem. Historia tego rodzaju argumentacji w odniesieniu do przyrody sięga starożytności i w kolejnych wiekach przedstawiano ją w różnej formie. W ramach teorii ID twierdzi się, że celem argumentu na rzecz projektu jest wykrywanie śladów inteligencji, a nie identyfikacja projektanta. Dane empiryczne dotyczące wykrywanych projektów nie zawsze pozwalają na ustalenie tożsamości ich projektanta (projektantów). Argumentu na rzecz projektu nie należy mylić z argumentem z projektu i argumentem do projektu, którymi teoria ID się nie posługuje.

  Data ostatniej aktualizacji: 23.10.2019

• Argument z niewiedzy (ang. argument from ignorance)

  Argument z niewiedzy jest używany przez przeciwników teorii ID. Argument ten jest przykładem rozumowania negatywnego. Jest on często niesłusznie stosowany jako zarzut wobec teoretyków projektu. Zgodnie z tym zarzutem przyczyn inteligentnych poszukuje się wyłącznie w lukach wiedzy przyrodniczej. Innymi słowy: projektu poszukuje się wszędzie tam, gdzie nauka nie potrafi wyjaśnić danego zjawiska czy procesu za pomocą przyczyn naturalnych. Rozwój nauki ma te luki wypełniać wyjaśnieniami naturalistycznymi, dyskredytując tym samym wyjaśnienia powołujące się na przyczyny inteligentne. Teoretycy projektu zgadzają się, że wniosek o projekcie nie może wypływać jedynie z samej nieznajomości przyczyn danej cechy czy struktury i musi być dodatkowo wsparty przez wiedzę na temat własności badanego wycinka świata.

  Data ostatniej aktualizacji: 23.10.2019

• Argument z projektu (ang. argument from design)

  Argument z projektu nie jest stosowany przez zwolenników teorii ID. Zgodnie z tym ujęciem przyroda posiada pewne cechy aksjologiczne – jest np. dobra i harmonijna. Na podstawie tego założenia wnosi się, że jej Stwórca również musi posiadać owe cechy w jeszcze większym stopniu. Argument ten ma charakter teologiczny. Stosował go między innymi William Paley, dla którego Projektantem świata naturalnego był Bóg.

  Data ostatniej aktualizacji: 23.10.2019

• Artyficjalizm (ang. artficialism)

  Artyficjalizm jest jednym z epistemicznych układów odniesienia nauki (obok np. naturalizmu metodologicznego i nadnaturalizmu). Zgodnie z tym ujęciem nauka w swoich wyjaśnieniach obok przyczyn naturalnych może odwoływać się (i często to robi) do przyczyn inteligentnych. Zwolennicy naturalizmu metodologicznego niekonsekwentnie uważają artyficjalizm za akceptowalny np. w archeologii, kryminalistyce i badaniach SETI, ale odrzucają go w biologii i kosmologii, choć ogólne kryteria rozpoznawania projektu we wszystkich tych dyscyplinach są identyczne.

  Data ostatniej aktualizacji: 23.10.2019

• Hipoteza panspermii (ang. panspermia hypothesis)

  Zgodnie z hipotezą panspermii Kosmos jest siedliskiem zarodków życia, które są przenoszone przez komety i meteoryty. Hipoteza ta jest różnie interpretowana. Najczęściej podkreśla się, że panspermia ma charakter kierowany (twierdzili tak m.in. Francis Circk i Fred Hoyle). Zgodnie z tym ujęciem życie zostało wysłane na Ziemię przez nieznaną cywilizację. Innym rozwiązaniem jest panspermia odwrócona. W tej interpretacji to Ziemia jest źródłem życia, z którego zarodki zostały wyrzucone na inne planety na skutek kolizji z meteorytami lub asteroidami. Jeszcze inną możliwością jest nekropanspermia. Twierdzi się tutaj, że złożone życie istnieje na Ziemi dzięki DNA martwych organizmów, które dotarły na planetę w czasie kolizji z innymi ciałami niebieskimi. Dostarczony materiał genetyczny mógł zostać przekształcony przez bakterie istniejące wówczas na Ziemi. Istnieje również możliwość, że zarodki życia, które dotarły na Ziemię, były ukryte głęboko w skałach, dzięki którym przetrwały podróż w przestrzeni kosmicznej – pogląd taki znany jest jako litopanspermia.

  Data ostatniej aktualizacji: 23.10.2019

• Naturalizm metodologiczny (ang. methodological naturalism)

  Naturalizm metodologiczny jest najpowszechniej dzisiaj przyjętym warunkiem naukowości. Zasada ta została zaakceptowana przez ogół uczonych dopiero w drugiej połowie XIX wieku za sprawą Darwina, który wykluczył z obrębu nauk przyrodniczych wszelkie twierdzenia o charakterze nadnaturalistycznym i celowościowym. Zgodnie z tym ujęciem w nauce dopuszczalne są tylko takie wyjaśnienia, w których zjawiska zachodzące w świecie przyrody tłumaczy się wyłącznie poprzez odniesienie do innych zjawisk przyrodniczych (ograniczenie do przyrodniczego łańcucha przyczyn i skutków).

  Data ostatniej aktualizacji: 23.10.2019

• Teoria precyzyjnego dostrojenia (ang. theory of fine tuning)

  Teoria precyzyjnego dostrojenia mówi o dostrojeniu praw i wartości stałych fizycznych w Kosmosie do możliwości istnienia życia. Nawet niewielka zmiana wartości któregoś z parametrów prowadziłaby do powstania Wszechświata, w którym życie byłoby niemożliwe. Do tej koncepcji często odwołują się zwolennicy ID, według których najlepszym wyjaśnieniem faktu precyzyjnego dostrojenia jest hipoteza inteligentnego projektu.

  Data ostatniej aktualizacji: 23.10.2019

• Strategia klina (ang. wedge strategy)

  Autorem „strategii klina” jest Phillip E. Johnson. Twierdzi on, że naturalistyczna wizja nauki jest główną przeszkodą dla alternatywnych wyjaśnień rzeczywistości. Johnson porównał naturalizm do kłody tarasującej drogę, która jest zbyt ciężka, by ją usunąć. W jej w pęknięcia wbijany jest ostry klin, który po odpowiedniej liczbie uderzeń może spowodować jej rozłupanie. Podobne działania należy przedsięwziąć w nauce, aby zerwać z tradycją wyjaśnień rzeczywistości stosującą jedynie wyjaśnienia naturalistyczne. Należy zatem, jak twierdzi Johnson, poszukiwać słabości naturalizmu i pogłębiać je poprzez zadawanie odpowiednich pytań, które w konsekwencji mogą doprowadzić do nowych kierunków badań.

  Data ostatniej aktualizacji: 23.10.2019

• "Śmieciowy" DNA (ang. "junk" DNA)

  Jest to koncepcja, zgodnie z którą tylko 1% ludzkiego DNA jest funkcjonalna (koduje białka), a reszta to bezużyteczne śmieci, rezultat wielu milionów lat trwającej ewolucji. Jest to bardzo popularny pogląd wśród zwolenników neodarwinizmu. Jego główną zaletą było to, że doskonale pasował on do przewidywań ewolucjonistów. W kolejnych latach okazało się, że obszar rzekomo „śmieciowego” DNA znacznie się skurczył. Stopniowo znajdowano coraz więcej funkcji dla tych fragmentów genomu, które wcześniej uznano za bezużyteczne. Pojawiły się nawet opinie, że nie należy używać zwrotu „śmieciowy DNA”, ponieważ jest on nieadekwatny względem najnowszych badań. Do dziś trwa dyskusja na temat, jaki procent ludzkiego DNA jest funkcjonalny, ale już nikt nie twierdzi, że jest to 1%.

• Wić bakteryjna (ang. bacterial flagellum)

  Napędzana protonowym silnikiem wić bakteryjna znajdowana m.in. w bakteriach E. coli jest często przedstawiana jako jeden z symboli teorii inteligentnego projektu. Michael J. Behe twierdzi, że jest to przykład naturalnej struktury, która charakteryzuje się nieredukowalną złożonością: składa się z wielu wzajemnie dopasowanych części, które pełnią określoną funkcję. Usunięcie chociażby jednego elementu powoduje, że układ przestaje poprawnie działać. Wić bakteryjna zbudowana jest z trzech głównych części: 1) silnika umocowanego w ścianie komórkowej, 2) wystającego ze ściany komórkowej na zewnątrz haczyka, do którego 3) zamocowana jest długa spiralna wić. Sam silnik, obracający się z prędkością od kilku do kilkudziesięciu tysięcy obrotów na minutę, złożony jest ze statora, rotora i układu pierścieni mocujących go w błonie komórkowej. Napędzany jest różnicą potencjałów generowaną przez gradient elektrochemiczny. Cały układ składa się z około 50 białek. Wić bakteryjna przypomina silnik zaburtowy montowany w motorówkach, dzięki któremu mogą się one poruszać. Składa się z elementu popychającego, silnika z zapewnionym źródłem zasilania oraz łącznika, który przenosi energię z silnika do elementu popychającego.

• Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia (ang. inference to the best explanation)

  Koncepcja wnioskowania do najlepszego wyjaśnienia pochodzi z filozofii nauki (Peter Lipton) Jest to forma wnioskowania abdukcyjnego, szeroko wykorzystywanego w nauce (również w teorii ewolucji). Zgodnie z tym ujęciem należy drogą eliminacji poszukiwać najlepszych wyjaśnień dla posiadanych danych empirycznych, czyli wykluczać hipotezy, które gorzej wyjaśniają badane zjawisko. W kontekście teorii ID jest to orzekanie o nieobserwowalnej przyczynie (inteligencji) dla zaobserwowanego skutku (projektu). Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia jest szeroko wykorzystywane m.in. w kryminalistyce (próba wyjaśnienia, czy śmierć człowieka nastąpiła na skutek celowego działania), czy archeologii (próba wyjaśnienia, czy kształt danej bryły skalnej powstał naturalnie, czy jest efektem zamierzonego działania), a także poza teorią ID, np. w paleontologii (próba wyjaśnienia przyczyny wymarcia dinozaurów).

  Data ostatniej aktualizacji: 23.10.2019

• Zasada antropiczna (ang. anthropic principle)

  Autorem zasady antropicznej jest Brandon Carter. Zgodnie z tym ujęciem Wszechświat posiada określone parametry fizyczne, ponieważ dzięki nim istniejemy i możemy to zaobserwować. Carter wyróżnił dwie interpretacje zasady antropicznej. Pierwsza z nich nie budzi kontrowersji, ponieważ według niej życie nie jest koniecznością, ale skoro istnieje, to możemy dowiedzieć się, jakie warunki musiały zaistnieć, aby tak się stało. Druga interpretacja jest przedmiotem dyskusji. Twierdzi się tutaj, że warunki panujące we Wszechświecie są z konieczności tak zestrojone, aby mógł zaistnieć człowiek. Często twierdzi się, że silna zasada antropiczna pociąga za sobą wniosek o konieczności istnienia inteligentnego projektanta.

  Data ostatniej aktualizacji: 23.10.2019

• Zasada kopernikańska (ang. copernican principle)

  Zasada kopernikańska to pogląd, zgodnie z którym Ziemia nie posiada uprzywilejowanego miejsca we Wszechświecie. W rozważaniach na temat życia w Kosmosie zasada kopernikańska mówi, że Ziemia jest tylko jedną z wielu planet, na których istnieje życie. Podkreśla się w tym ujęciu, że Wszechświat jest miejscem, w którym życie istnieje powszechnie.

  Data ostatniej aktualizacji: 23.10.2019