Spór o niewidoczną stronę KsiężycaCzas czytania: 8 min

Wieści ze świata nauki to cykl tekstów skupiających się na najnowszych doniesieniach naukowo-badawczych z różnorodnych dziedzin. W tekstach tych omawiane są bieżące artykuły publikowane w prestiżowych czasopismach naukowych, a także ich znaczenie dla stanu współczesnej wiedzy. Powszechnie znana jest sentencja autorstwa Newtona, zgodnie z którą to, „co my wiemy, to tylko kropelka. Czego nie wiemy, to cały ocean.” Celem tekstów publikowanych w tym dziale jest przybliżenie czytelnikom właśnie tych kropelek.

W ostatnich latach ludzkość poczyniła ogromne postępy w dyscyplinach związanych z eksploracją Kosmosu: astronomii, astrobiologii, astrofizyce, kosmologii oraz inżynierii. Do działań badawczych w ramach tych dyscyplin należą poszukiwanie śladów pozaziemskiego życia¹, a także dążenie do znalezienia warunków pozwalających na misje załogowe². Wiele tych działań już niejednokrotnie pozwoliło na lepsze zrozumienie oraz bardziej szczegółowe przyjrzenie się historii Ziemi³. Plany eksploracji Kosmosu są coraz śmielsze, a nowych pomysłów na ich realizację nieustannie przybywa⁴.

Księżycowy renesans

W ostatnim czasie astronomia przeżywa księżycowy renesans. Jednym z przykładów większego zainteresowania Srebrnym Globem jest wysłanie na Księżyc łazika Yutu-2, dzięki któremu możliwe będzie lepsze poznanie właściwości powierzchni naturalnego satelity Ziemi⁵. Natomiast inna misja, Chang’e 5, miała za zadanie lepiej poznać skład księżycowych skał⁶. Najambitniejszym przedsięwzięciem jest program kosmiczny Artemis, w ramach którego na Księżycu ma powstać stała baza kosmiczna pozwalającej na jeszcze efektywniejszą eksplorację Kosmosu⁷. Zwraca się uwagę, że coraz więcej krajów oraz korporacji ma w planach eksplorację Księżyca, nie tylko ze względów naukowych, ale również ekonomicznych⁸.

Na łamach „Nature: News” opublikowany został artykuł Davide’a Castelvecchi Are Telescopes on the Moon Doomed Before They’ve Even Been Built? [Czy pomysł teleskopów na Księżycu jest z góry skazany na porażkę?]⁹. Autor zauważa, że niewidoczna strona Srebrnego Globu jest ostatnim bastionem względnej ciszy, który może pozwolić na lepsze badanie Wszechświata i jego historii.

Hałas i zanieczyszczenia

Zjawiska naturalne na Ziemi, a tym bardziej postępujący rozwój technologiczny, powodują, że Błękitna Planeta oraz ludzkość emitują mnóstwo fal akustycznych i szumu elektromagnetycznego¹⁰. Może to zakłócać lepsze poznawanie Kosmosu, powodując zakłócenia w pomiarach astronomicznych¹¹. Na widocznej stronie Księżyca również mogą występować podobne zakłócenia, spowodowane tym, co dociera tam z Ziemi. Castelvecchi argumentuje, że niewidoczna strona Księżyca wydaje się aktualnie najlepszym miejscem do poznawania Wszechświata i jego historii, ponieważ panujące tam warunki nie będą zakłócać pomiarów¹².

Jak donoszą badacze, działalność człowieka w Kosmosie coraz bardziej zanieczyszcza również Księżyc¹³, a to może mieć poważne konsekwencje dla dalszych planów dotyczących badania historii Wszechświata. Castelvecchi zwraca uwagę, że wzmożona eksploracja i działalność komercyjna może zakłócić spokojne środowisko po drugiej stronie Księżyca. Nawiązuje przy tym do konferencji „Astronomy from the Moon: The Next Decades” w Londynie w lutym 2023 roku, na której naukowcy wyrazili obawy dotyczące wysyłania na powierzchnię Księżyca kolejnych lądowników i orbiterów¹⁴. Mogą one pozwolić na lepsze poznanie naszego naturalnego satelity, a nawet na stworzenie bazy kosmicznej¹⁵, ale też w znacznym stopniu zakłócić poznawanie reszty Wszechświata. Castelvecchi przytacza także słowa jednego z astronomów z Radboud University Nijmegen: „[Niewidoczna strona Księżyca] jest prawdopodobnie najcichszym miejscem w Układzie Słonecznym i powinniśmy ten stan zachować”¹⁴.

Poznawanie historii Wszechświata

Proces powstania Wszechświata nadal nie jest w pełni wyjaśniony i cały czas dowiadujemy się na jego temat czegoś nowego¹⁶. Castelvecchi zauważa, że skarbnicą informacji na temat pierwszego miliarda lat historii Wszechświata są fale o niskiej częstotliwości, a fale poniżej 100 MHz są niezwykle trudne do zbadania z powierzchni Ziemi ze względu na hałas planety¹⁷. Z kolei fale poniżej 30 MHz są całkowicie niedostępne, ponieważ są pochłaniane przez jonosferę (strefę, w której ziemska atmosfera graniczy z przestrzenią kosmiczną). Zdaniem autora idealne do badania takich częstotliwości fal są warunki panujące po niewidocznej stronie Księżyca (brak emisji radiowej z Ziemi oraz brak atmosfery)¹².

Właściwym rozwiązaniem wydaje się więc nieeksplorowanie niewidocznej strony Księżyca, jednak może się to okazać niewykonalne w aktualnych warunkach polityczno-gospodarczych. Castelvecchi uważa, że w przypadku dopuszczenia do eksploracji ważne będzie wyłączenie wszystkich silników lądowników¹⁸. Ciekawym rozwiązaniem może się okazać także tworzenie obszarów na wzór „Square Kilometre Array” – największej na świecie strefy ciszy radiowej o średnicy ponad 500 kilometrów, stworzonej dla obserwatorium radiowego „Murchison Widefield Array”, zlokalizowanego w Australii¹⁹.

Dylemat astronomów

Castelvecchi podkreśla, że astronomowie aktualnie stoją przed trudnym dylematem. Z jednej strony rozwój technologii może umożliwić eksplorację Księżyca i postęp w nauce, z drugiej ta sama technologia może sprawić, że postęp w nauce zostanie spowolniony¹⁴. Uczeni podkreślają jednak, że w tym kontekście ważne będzie wspólne opracowanie systemu zarządzania oraz zasad, aby zapewnić nie tylko warunki do rozwoju technologii, ale również by nie zakłócać badań naukowych¹⁸.

Bartosz Bagrowski

Źródło zdjęcia: Pixabay

Ikonka cyklu: Pixabay

Ostatnia aktualizacja strony: 2.4.2023

Literatura: