Czy powstanie życia było tylko jednorazowym, incydentalnym aktem i wszystkie żywe organizmy pochodzą od wspólnego przodka? Czy materia ożywiona mogła powstać z materii nieożywionej? To jedynie przykłady pytań, na które nie ma zadowalającej odpowiedzi, a które skłoniły Geralda A. Kerkuta do rozważań na temat ewolucji… ale nie tylko ewolucji. Obszerny dorobek naukowy uczonego budzi podziw, a jego publikacje wywoływały dyskusje zarówno wśród ewolucjonistów, jak i kreacjonistów.
Gerald A. Kerkut to znany brytyjski zoolog i fizjolog. Urodził się 19 sierpnia 1927 roku. Karierę rozpoczął na University of Cambridge, gdzie w 1948 roku uzyskał dyplom pierwszego stopnia z nauk przyrodniczych. W 1951 roku obronił doktorat, prowadząc badania nad lokomocją rozgwiazd. Kolejne lata spędził na macierzystej uczelni, zgłębiając aktywność elektryczną ośrodkowego układu nerwowego ślimaków z gatunku Helix aspersa, na którym to gatunku opierał swoje badania przez następne trzydzieści lat. W 1954 roku przeniósł się na University of Southampton, gdzie wraz z profesorem Kennethem A. Mundayem założył Wydział Fizjologii i Biochemii oraz prowadził wykłady z fizjologii zwierząt. Wielokrotnie był zapraszany przez różne uczelnie do prowadzania wydziałów zoologii lub fizjologii, jednak zawsze odmawiał, woląc pozostać w Southampton. Gerald Kerkut uwielbiał muzykę, sztukę i podróże. Był znakomitym pianistą i posiadał bogatą kolekcję książek na temat sztuki. Dużo podróżował po obu Amerykach i Dalekim Wschodzie. Zmarł 6 marca 2004 roku. Miał ponad osiemdziesięciu doktorantów, którzy kontynuują jego badania1.
Wśród publikacji książkowych Kerkuta największe kontrowersje wzbudziła książka The Implications of Evolution2 [Implikacje ewolucjonizmu], która wskazuje na nierozwiązane problemy darwinowskiej teorii ewolucji. Kerkut jest autorem także: The Invertebrata3 [Bezkręgowce], The Missing Pieces4 [Brakujące elementy], Comprehensive Insect Physiology, Biochemistry & Pharmacology5 [Kompleksowa fizjologia, biochemia i farmakologia owadów], Microcomputers: The Revolution of Our Time6 [Mikrokomputery. Rewolucja naszych czasów] oraz Progress in Neurobiology, in Four Parts7 [Postęp w neurobiologii w czterech częściach]. Współtworzył – wraz z Robertem Maxwellem i Bradleyem T. Scheerem – czasopismo naukowe „Comparative Biochemistry and Physiology” poruszające tematy z zakresu fizjologii i biochemii. Periodyk okazał się wielkim sukcesem i ostatecznie wzbogacony zostało o tematy związane z farmakologią. Sukcesem redakcyjnym Kerkuta było także wydanie czasopisma „Progress in Neurobiology” oraz cieszącej się uznaniem serii monografii „International Series of Monographs on Pure and Applied Biology: Division, Zoology”8.
Zainteresowania, a więc i tematyka publikacji Kerkuta przede wszystkim krążyły wokół tematów związanych z biochemią i fizjologią. W swoich pracach uczony poruszał skomplikowane zagadnienia, takie jak zmienny skład jonowy neuronów, rola pompy sodowo-potasowej w utrzymaniu potencjału spoczynkowego, ortodromowy i antydromowy transport bodźca w komórce nerwowej czy rola aminokwasów jako neuroprzekaźników. Poza wspomnianymi ślimakami w obszarze zainteresowań uczonego znajdowały się także owady. Badania nad wpływem nagłych zmian temperatury na układ nerwowy karalucha zaowocowały dalszymi pracami nad elektrogenezą pomp metabolicznych, a ich podsumowanie stanowi książka napisana razem z Barbarą York The Electrogenic Sodium Pump9 [Elektrogeneza pompy sodowej]. Zainteresowanie tematyką ewolucji doprowadziło natomiast do powstania wspomnianej już książki The Implications of Evolution. Autor odwołał się w niej do siedmiu założeń ewolucjonistycznych, które, jak uważał, nie miały wystarczającego poparcia w empirii. Pierwsze wymienione w książce założenie mówi o tym, że materia nieożywiona dała początek materii ożywionej. Drugie, że spontaniczne pojawienie się życia nastąpiło tylko raz. Trzecie, że wirusy, bakterie, rośliny i zwierzęta są ze sobą spokrewnione. Czwarte zakłada, że pierwotniaki dały początek zwierzętom. Piąte, że różne typy bezkręgowców są ze sobą powiązane. Szóste, że bezkręgowce dały początek kręgowcom. Ostatnie, siódme założenie przyjmuje, że ryby dały początek płazom, płazy gadom, a gady ptakom i ssakom10. Autor nie zgadzał się z wymienionymi założeniami. Uważał, że obecnie istniejące organizmy miały wiele różnych początków11. Dogmatyczne twierdzenia dotyczące ewolucji głównych gałęzi królestwa zwierząt są według Kerkuta nie tyle przedwczesne, co aroganckie12. Za błędne uważał założenie, że możemy ekstrapolować na wyższe poziomy obserwowalne małe zmiany we współcześnie żyjących gatunkach i twierdzić, że ssaki pochodzą od wirusów13. Podkreślał także, że nie znamy wszystkich procesów odpowiadających za ewolucyjne zmiany, a ślepo akceptując pewne założenia, zamykamy oczy na nieznane jeszcze czynniki, które mogą pozostać nieodkryte przez wiele lat, jeśli uważamy, że odpowiedź została już znaleziona14. Naukowiec twierdził również, że wielu współczesnych uczonych piszących o ewolucji opierało swoje poglądy na swego rodzaju objawieniu15. Jak zauważył Kazimierz Jodkowski:
[Kerkut] różne aspekty teorii ewolucji uważał za nieokreślone, hipotetyczne i będące tylko opinią; informację znajdującą się w naszej dyspozycji za niewystarczającą, by dojść do jakiegoś konkretnego wniosku; teorie za tak słabo poparte, że możemy jedynie w nie wierzyć; wnioski za jedynie próbne; a prawdziwość obrazków w podręcznikach za sprawę wiary16.
Pisząc o ewolucji, brytyjski uczony rozróżniał dwie odrębne teorie – szczególną i ogólną teorię ewolucji. Pierwsza z nich mówi, że z biegiem czasu jesteśmy w stanie obserwować niewielkie (mikroewolucyjne) zmiany zachodzące wśród organizmów, które mogą doprowadzić do powstania nowych gatunków. Druga teoria zakłada, że wszystkie organizmy pochodzą od jednego przodka, który powstał z materii nieożywionej. W przyrodzie zachodzą zmiany makroewolucyjne, które odbywają się w długich odstępach czasu, dlatego nie są dostrzegalne gołym okiem. Nie ma wiarygodnych świadectw empirycznych przemawiających na rzecz ogólnej teorii ewolucji i dlatego – jak twierdził Kerkut – jest to tylko robocza hipoteza17.
Czy Gerald A. Kerkut był ewolucjonistą? We wstępie do książki The Implications of Evolution stwierdził, że teoria ewolucji jest dobrym kierunkiem badań, ale ówczesne wyjaśnienia uważał za niewystarczające18.
Marcin Greszata
Laureat III edycji stypendium Fundacji En Arche
Źródło zdjęcia: Pixabay
Ostatnia aktualizacja strony: 29.07.2022
Przypisy
- Por. R.J. Walker, Professor Gerald Allan Kerkut: 19th August 1927–6th March 2004, „The International Journal of Biochemistry & Cell Biology’’ 2004, Vol. 36, s. 2357–2358 [dostęp 23 V 2022].
- G.A. Kerkut, The Implications of Evolution, Pergamon Press, Oxford – New York 1960.
- G.A. Kerkut, The Invertebrata, Cambridge University Press, Cambridge 1958.
- G.A. Kerkut, The Missing Pieces, University of Southampton, Southampton 1969.
- Comprehensive Insect Physiology, Biochemistry & Pharmacology, Vol. 3: Integument, Respiration and Circulation, eds. G.A. Kerkut, L.I. Gilbert, 1985.
- G.A. Kerkut, Microcomputers: The Revolution of Our Time, w: Microcomputers in the Neurosciences ed. Gerald A. Kerkut, Oxford University Press, Oxford 1985, s. 1–8.
- G.A. Kerkut, Progress in Neurobiology, in Four Parts, Pergamon Press, Oxfrod 1987.
- Por. Walker, Professor Gerald Allan Kerkut.
- G.A. Kerkut, B. York, The Electrogenic Sodium Pump, Scientechnica Ltd, Bristol 1971.
- Por. Kerkut, The Implications, s. 6.
- Por. Kerkut, The Implications, s. 13.
- Por. Kerkut, The Implications, s. 155.
- Por. Kerkut, The Implications, s. 154.
- Por. Kerkut, The Implications, s. 154.
- Por. Kerkut, The Implications, s. 155.
- K. Jodkowski, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm, „Realizm. Racjonalność. Relatywizm”, t. 35, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1998, s. 134.
- Por. Kerkut, The Implications, s. 157.
- Por. Kerkut, The Implications, Preface s. VII.
Literatura:
- Comprehensive Insect Physiology, Biochemistry & Pharmacology, Vol. 3: Integument, Respiration and Circulation, eds. G.A. Kerkut, L.I. Gilbert, 1985.
- Jodkowski K., Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm, „Realizm. Racjonalność. Relatywizm”, t. 35, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1998.
- Kerkut G.A., Microcomputers: The Revolution of Our Time, w: Microcomputers in the Neurosciences, ed. Gerald A. Kerkut, Oxford University Press, Oxford 1985.
- Kerkut G.A., Progress in Neurobiology, in Four Parts, Pergamon Press, Oxfrod 1987.
- Kerkut G.A., The Implications of Evolution, Pergamon Press, Oxford – New York 1960.
- Kerkut G.A., The Invertebrata, Cambridge University Press, Cambridge 1958.
- Kerkut G.A., The Missing Pieces, University of Southampton, Southampton 1969.
- Kerkut G.A., York B., The Electrogenic Sodium Pump, Scientechnica Ltd, Bristol 1971.
- Walker R.J., Professor Gerald Allan Kerkut: 19th August 1927–6th March 2004, „The International Journal of Biochemistry & Cell Biology” 2004, Vol. 36, s. 2357–2358 [dostęp 23 V 2022].