O uniwersalnym darwinizmieCzas czytania: 5 min

Pewna grupa ludzi utworzyła Evolution Institute. Grupa ta promuje tak zwany uniwersalny darwinizm. Jest to przekonanie, że teorię Karola Darwina można z powodzeniem zastosować w wielu dyscyplinach naukowych, nie tylko w biologii. W tym ujęciu darwinowskie wyjaśnienia złożoności mogą rzucić światło na fizykę kwantową, kosmologię, neuronaukę, medycynę i inne dyscypliny naukowe. Popularny pogląd, że „Darwin miał najlepszy pomysł na świecie”¹, stanowi po prostu wyraz dziecinnego zauroczenia ateistów ich własnym mitem stworzenia. „Uniwersalny darwinizm” propagowany przez Evolution Institute ma jednak nieco więcej treści niż zwykłe twierdzenia ateistów.

Evolution Institute przeprowadził wywiad z Johnem O. Campbellem, niezależnym uczonym, który pisał o uniwersalnym darwinizmie.

Jak stwierdził Campbell:

Zaskakująco dobrze rozwinięte teorie darwinowskie zostały zaproponowane w celu wyjaśnienia powstania i ewolucji złożoności nie tylko w genetyce i biologii (w tym psychologii ewolucyjnej), ale również w kosmologii, fizyce kwantowej, neuronauce i praktycznie każdej gałęzi nauk społecznych².

„Przeżywają ci, którzy przetrwali”

Zastosowanie teorii Darwina do wszystkiego, od mechaniki kwantowej po nauki społeczne, wymusza uznanie „doboru naturalnego” za metaforę. Według Darwina adaptacja biologiczna jest wynikiem różnicowej reprodukcji organizmów z dziedzicznymi zmianami i nie ma adaptacji biologicznej, reprodukcji, dziedziczności ani zmienności w żadnej innej sferze poza biologią. Mgliste zastosowanie metafory do… cóż… wszystkiego… skłania rozważnego obserwatora do zastanowienia się, czy darwinowska metafora nie jest zwykłą tautologią, banałem przebranym w szaty nauki. Stwierdzenie, że „przeżywają ci, którzy przetrwali”, może zaprowadzić nas bardzo daleko.

Twierdzenia Campbella mają jednak pewną podstawę:

Wszechobecność [teorii darwinowskich w naukach niebiologicznych] rodzi pytanie: „dlaczego proces darwinowski jest tak powszechnie obserwowany w naturze?”. Jak sugeruje powyższe pytanie, może mieć to związek z samą naturą istnienia. Możemy uznać, że istnienie bywa rzadkie, złożone i kruche ze względu na wszechobecne, destrukcyjne działanie drugiej zasady termodynamiki. Zasada ta jest jednym z najbardziej fundamentalnych praw fizyki, zgodnie z którym całkowita entropia – to znaczy stan nieuporządkowania – izolowanego układu wzrasta z upływem czasu. Procesy darwinowskie można postrzegać jako naturalną metodę przeciwdziałania tej powszechnej tendencji do zmian w kierunku nieporządku i nieistnienia³.

Teorie metafizyczne

Teorie dotyczące „samej natury istnienia” to teorie metafizyczne, a nie przyrodnicze. Metafora Campbella ma tak naprawdę charakter metafizyczny. Oczywiście metafizyka jest podstawą wszystkich nauk – czy to jawnie, czy niejawnie. Co – w kategoriach metafizycznych – „może przeciwdziałać tej powszechnej tendencji do zmian w kierunku nieporządku i nieistnienia”³?

Campbell wyjaśniał:

Uważam, że najważniejszym pojęciem jest „wiedza”. Różnorodne, wyżej wymienione kierunki badań obejmują repozytoria wiedzy, takie jak genomy, kwantowe funkcje falowe, modele umysłu i kultury. Aby zrozumieć, co naprawdę oznacza wiedza, musimy zrozumieć jej przeciwieństwo, niewiedzę. […] informacja jest miarą tego, jak dużą niewiedzą obciążony był dany model. Nawiasem mówiąc, takim modelem może być każdy system służący do przewidzenia dowolnego wyniku w przyrodzie. Na przykład może to być model naukowy, z którego wynika pewna hipoteza; lub genom gatunku „przewidujący” najlepsze sposoby na przetrwanie i rozmnażanie się; albo też kwantowa funkcja falowa umożliwiająca probabilistyczne przewidzenie przyszłych stanów układów kwantowych. […] Wiedza to redukcja niewiedzy³.

Campbell ma rację. Informacja jest pojmowalną zasadą rzeczy – klasycznie rozumianą formą – i pociąga za sobą ograniczenie możliwych wyników. System bez informacji nie jest specyficzny, nie ma formy i znajduje się w stanie maksymalnej entropii. Forma zmniejsza entropię oraz wprowadza porządek i specyficzność. Garść kostek do gry w scrabble rzuconych na podłogę ma wysoką entropię, a wzorzec utworzony z liter nie niesie żadnego znaczenia. Kostki ułożone na planszy przez wytrawnego gracza są w stanie niskiej entropii i niosą znaczenie.

Forma i darwinizm

Nie jest jednak jasne, co ta istniejąca od tysiącleci koncepcja formy ma wspólnego z darwinizmem? W końcu teoria Darwina była radykalną próbą wyjaśnienia specyfikacji i złożoności biologicznej – biologicznej formy ‒ bez projektanta. Innymi słowy, darwinizm był próbą wyjaśnienia informacji biologicznej bez wiedzy. Jeśli wiedza oddziałuje na system, nie musimy powoływać się na darwinizm, aby to wyjaśnić. Systemy zawierające w sobie dużą ilość informacji można łatwo wytłumaczyć jako produkt inteligentnego projektu. W rzeczywistości wiedza zakłada inteligencję. W zakresie, w jakim wiedzę można wywnioskować z systemu, wyjaśnienia darwinowskie – wyjaśnienia nieodwołujące się do inteligencji – są bezwartościowe.

Darwinizm nie służy wyjaśnieniu powstawania systemów bogatych w informacje. Wiele systemów rzeczywiście gromadzi wiedzę, ale taka akumulacja wskazuje nie na to, że „przeżywają ci, którzy przetrwali”, ale na kogoś, kto posiada wiedzę. Akumulacja wiedzy – o wyspecyfikowanej złożoności w systemie – jest, w kategoriach klasycznych, teleologią, a teleologia ma głębokie implikacje metafizyczne. Jak zauważył św. Tomasz z Akwinu⁴ w swoim piątym dowodzie⁵ na istnienie Boga, teleologia świadczy o istnieniu umysłu, tak jak lecąca do celu strzała świadczy o istnieniu łucznika.

Można odnieść wrażenie, że zauroczenie Evolution Institute darwinowskimi „wyjaśnieniami” wiedzy o przyrodzie jest próbą uniknięcia tezy, której ateiści nieustannie unikają: wiedza w przyrodzie świadczy o istnieniu Wiedzącego.

Michael Egnor

Oryginał: On Universal Darwinism, „Evolution News & Science Today” 2019, April 5 [dostęp 3 VI 2020].

Przekład z języka angielskiego: Robert Olender

Źródło zdjęcia: Pixabay

Ostatnia aktualizacja strony: 03.06.2020

Literatura: