Dziesięć najważniejszych argumentów Darwina przeciwko jego własnej teoriiCzas czytania: 11 min

W niedawno opublikowanym na stronie „Evolution News” artykule¹ odniosłem się do mojej odwołanej prezentacji na doroczną konferencję zorganizowaną przez National Science Teaching Association. Temat prezentacji miał brzmieć: Dziesięć najważniejszych naukowych argumentów przeciwko teorii Darwina – według samego Darwina. Przyjrzyjmy się tutaj tym argumentom.

Karol Darwin zastrzeżenia wobec jego teorii podnoszone przez wielu najwybitniejszych przyrodników potraktował poważnie. W rozprawie O powstawaniu gatunków szczegółowo rozważył trzydzieści siedem z nich. Angielski przyrodnik przyznał, że z jego teorią wiąże się „wiele problemów”², zauważył: „niektóre z nich są tak poważne, że do dziś nie mogę o nich przestać myśleć, chociaż moim zdaniem większość z nich jest tylko pozorna, te zaś, które są rzeczywiste, nie mogą, jak sądzę, obalić mojej teorii”³.  

Na podstawie rozważań Darwina zawartych w dziele O powstawaniu gatunków można wnioskować, że uznał on przedstawione poniżej racje za dziesięć najbardziej przekonujących naukowych argumentów przeciwko jego własnej teorii. Argumenty te odnoszą się do zaproponowanego przezeń mechanizmu ewolucji, a więc zastosowania doboru naturalnego do losowo powstałych odmian⁴.

Darwin dogłębnie rozważył naukowe argumenty przeciwko własnej teorii, a nadzieję upatrywał w kolejnych pokoleniach; zauważył: „z ufnością jednak spoglądam w przyszłość – na młodych, naprzód podążających przyrodników, którzy zdolni będą do bezstronnego osądzenia tej kwestii”⁵.

1. Złożona budowa oczu

Darwin stwierdził: „przypuszczenie, że oko ze wszystkimi swoimi niezrównanymi urządzeniami do nastawiania ogniskowej na rozmaite odległości dla dopuszczania rozmaitych ilości światła oraz korygowania aberracji sferycznej i chromatycznej mogło powstać drogą doboru naturalnego, wydaje się – przyznaję to otwarcie – w najwyższym stopniu niedorzeczne”⁶.

2. Istnienie podobnych narządów u daleko spokrewnionych gatunków

Darwin rozważał przykłady narządów elektrycznych daleko spokrewnionych gatunków ryb, a także świecące narządy owadów „należących do różnych rodzin”⁷. Stwierdził, że istnienie tych ostatnich rodzi „przy naszym obecnym stanie wiedzy trudność niemal dokładnie taką, jaka dotyczy narządów elektrycznych”⁸.

Angielski przyrodnik przyznał, że kłopot z jego teorią polega na tym, iż narządy elektryczne występują „u kilkunastu gatunków ryb, a niektóre z nich są od siebie bardzo odległe pod względem pokrewieństwa”⁹.

3. Istnienie różnych narządów pełniących tę samą funkcję u blisko spokrewnionych gatunków

Darwin omówił dwa przykłady roślin z rodziny storczykowatych, Coryanthes i Catasetum. Szczegółowo wyjaśnił zadziwiające „przystosowanie”, które Coryanthes wykorzystuje do zapylania. Następnie stwierdził, że Catasetum jest „blisko spokrewniona” z Coryanthes, i dodał, że choć budowa obu kwiatów „jest bardzo różna, to służy temu samemu celowi”¹⁰. Przyznał, że zdarza się, iż w całej przyrodzie ten sam cel osiąga się za pomocą różnych środków, „niekiedy nawet w przypadku blisko spokrewnionych organizmów”¹¹.

4. Części o niewielkim znaczeniu

Darwin stwierdził: „nieraz sprawiało mi wielką trudność, by zrozumieć powstawanie prostych części, których znaczenie nie jest wystarczające, aby spowodować przetrwanie kolejnych zmienionych osobników. Czasami wydawało mi się to trudnością równie wielką, chociaż zupełnie innego rodzaju, jak w przypadku narządów tak doskonałych i złożonych jak oko”¹². Przykładem części o niewielkim znaczeniu może być ogon żyrafy, który wygląda jak „sztuczny przyrząd do odpędzania much i na pierwszy rzut oka wydaje się nieprawdopodobne, by mógł być przystosowany do obecnego użytku drogą kolejnych drobnych przekształceń, coraz odpowiedniejszych dla tak błahego celu, jakim jest odpędzanie much”¹³.

5. Złożone instynkty

Darwin przyznał: „Tak cudowny instynkt, jaki przejawiają pszczoły budujące swoje komórki, wielu czytelnikom może wydawać się trudnością wystarczającą do obalenia całej mojej teorii”¹⁴. I w konsekwencji stwierdził: „Tylko człowiek pozbawiony wrażliwości może przyglądać się kunsztownej budowie pszczelich plastrów, tak znakomicie przystosowanych do swego celu, i nie odczuwać przy tym najgłębszego podziwu. Słyszymy od matematyków, że pszczoły praktycznie rozwiązały trudny problem teoretyczny, nadając komórkom formę, która mieści największą ilość miodu przy możliwie najmniejszym zużyciu cennego wosku. Podkreślano, że zręcznemu robotnikowi zaopatrzonemu w odpowiednie miary i narzędzia byłoby bardzo trudno zbudować z wosku komórki o właściwym kształcie, tymczasem doskonale sobie z tym radzi gromada pszczół pracujących w ciemnym ulu”¹⁵.

6. Mrówki bezpłciowe i ich różne kasty

W odniesieniu do mrówek bezpłciowych Darwin napisał: „poprzestanę na jednej szczególnej trudności, która na początku wydawała mi się nieprzezwyciężona i w istocie najzupełniej fatalna dla całej mojej teorii. Myślę o bezpłciowych, czyli bezpłodnych, samicach w społecznościach owadów; te bezpłodne osobniki różnią się bowiem znacznie instynktem i budową od samców oraz od płodnych samic, a z powodu bezpłodności nie mogą przenosić swoich cech na potomstwo”¹⁶.

W innym miejscu dodał: „ciągle jednak nie dotarliśmy do szczytu trudności, a mianowicie do faktu, że bezpłodne osobniki wielu mrówek różnią się nie tylko od płodnych samców i samic, ale i między sobą, niekiedy w sposób wręcz trudny do uwierzenia, i tym samym tworzą dwie, a nawet trzy kasty”¹⁷. I w efekcie przyznał: „można z pewnością pomyśleć, że pokładam nadmierne zaufanie w zasadzie doboru naturalnego, jeżeli uważam, iż te zadziwiające i w pełni sprawdzone fakty natychmiast nie obalają mojej teorii”¹⁸.

7. Oczy płastugi

W początkowych stadiach rozwoju ciało płastugi jest symetryczne, z jednym okiem z każdej strony, następnie jedno oko „zaczyna się powoli przesuwać wokół głowy”¹⁹, na drugą stronę. Jest to korzystne, ponieważ dorosła płastuga spędza większość czasu, leżąc na boku na dnie oceanu.

Darwin przyznał, że jego teoria doboru naturalnego nie może wyjaśnić tej cechy, stwierdził, że „jest ona konsekwencją określonego trybu życia i bez wątpienia okazuje się korzystna zarówno dla jednostki, jak i gatunku, ponieważ umożliwia patrzenie w górę obojgiem oczu podczas spoczywania na jednym boku na dnie”²⁰. Tak więc [zmianę położenia oka] „z dużą dozą pewności można wyjaśnić na drodze używania i dziedziczenia”²¹.

8. Brak form przejściowych w zapisie kopalnym

W odniesieniu do braku form przejściowych w zapisie kopalnym Darwin stwierdził, że jest to zgodne z jego teorią, ponieważ „proces zagłady odbywał się na olbrzymią skalę, to i liczba odmian pośrednich, które wcześniej żyły na Ziemi, musiała być naprawdę olbrzymia. Dlaczego więc żadna formacja, żadna warstwa geologiczna nie jest takimi ogniwami pośrednimi przepełniona? Geologia wcale nie ukazuje nam ciągłego szeregu nieznacznie różniących się od siebie organizmów i to jest chyba najmocniejszy i najpoważniejszy zarzut, jaki można postawić mojej teorii”²². Darwin przyznał, że „choć napotykamy wiele ogniw – nie znajdujemy tych nieskończenie wielu odmian, które łączyłyby ze sobą nieznacznymi przejściowymi stopniami wszystkie wymarłe i istniejące formy”²³. Stwierdził przy tym, że „każdy przyzna, że zapis geologiczny jest niedoskonały, ale z tym że jest niedoskonały w takim stopniu, w jakim ja to postuluję, niewielu się zechce zgodzić”²⁴. Darwin podkreślał również: „kto nie zgadza się z tymi poglądami na naturę zapisu geologicznego, ten musi odrzucić całą moją teorię”²⁵.

9. Brak form przejściowych nawet w obrębie poszczególnych formacji geologicznych

W odniesieniu do braku form przejściowych nawet w obrębie poszczególnych formacji geologicznych Darwin oznajmił: „Na podstawie wszystkiego, co zostało powiedziane, niepodobna wątpić, że zapis geologiczny jako całość jest nadzwyczaj niekompletny. Jeśli jednak skupimy uwagę na jakiejś jednej formacji, to jeszcze trudniej zrozumieć, dlaczego nie znajdujemy w niej odmian stanowiących kolejne stopnie między pokrewnymi gatunkami, jakie żyły na początki i pod koniec tworzenia się tej formacji”²⁶. I dodał: „Przyznaję jednak, że nigdy bym nie przypuszczał, jak skąpego zapisu przemian żywych organizmów dostarcza najlepiej zachowany przekrój geologiczny, gdyby problem nieodkrycia niezliczonych ogniw przejściowych między gatunkami, pojawiającymi się na początku i na końcu każdej formacji, tak poważnie nie obciążył mojej teorii”²⁷.

10. Nagłe pojawienie się nowych form życia

Darwin zauważył: „Nagłe pojawianie się całych grup gatunków w pewnych formacjach uważane było przez niektórych paleontologów, na przykład Agassiza²⁸, Picteta²⁹, a najbardziej przez profesora Sedgwicka³⁰, za niezbity dowód przeciwko poglądowi o przekształcaniu się gatunków”³¹. Po czym dodał: „Istnieje jeszcze inna, pokrewna, ale poważniejsza trudność; mam na myśli nagłe pojawienie się wielkiej liczby gatunków należących do tej samej grupy w najniższych znanych skałach zawierających skamieniałości”³², czyli w warstwach kambru. „Na pytanie, dlaczego nie znajdujemy świadectw z tak rozległych okresów pierwotnych, nie potrafię dać zadowalającej odpowiedzi”³³. Darwin konkludował: „Problem ten musi dzisiaj pozostać nierozwiązany i można go uznać za poważny zarzut przeciw prezentowanym tutaj poglądom”³⁴.

Herman B. Bouma

Oryginał: Darwin’s Top 10 Arguments Against His Own Theory, „Evolution News & Science Today” 2023, March 29 [dostęp 4 VIII 2023].

Przekład z języka angielskiego: Jakub Uglik, Jacek Uglik

Źródło zdjęcia: Pixabay

Ostatnia aktualizacja strony: 4.8.2023

Literatura: