Wieści ze świata nauki to cykl tekstów skupiających się na najnowszych doniesieniach naukowo-badawczych z różnorodnych dziedzin. W tekstach tych omawiane są bieżące artykuły publikowane w prestiżowych czasopismach naukowych, a także ich znaczenie dla stanu współczesnej wiedzy. Powszechnie znana jest sentencja autorstwa Newtona, zgodnie z którą to, „co my wiemy, to tylko kropelka. Czego nie wiemy, to cały ocean.” Celem tekstów publikowanych w tym dziale jest przybliżenie czytelnikom właśnie tych kropelek.
Badania archeogenetyczne polegają na zastosowaniu najnowszych metod genetyki w opisywaniu odkryć archeologicznych. Archeogenetyka dostarcza świadectw między innymi na migracje starożytnych grup ludności1. Jedno z najnowszych doniesień na podstawie badań archeogenetycznych dotyczy pochodzenia Awarów.
Awarowie – kim byli?
Awarowie to koczowniczy lud, który w VI wieku przybył do Europy i który na początku IX wieku2 zaczął stopniowo zanikać. I chociaż okoliczności, w jakich Awarowie przybyli do Europy, nadal pozostają niejasne, to najnowsze badania archeogenetyczne rzucają nieco światła na ich historię. Analizy te opublikowano na łamach czasopisma „Cell” w artykule zatytułowanym Ancient Genomes Reveal Origin and Rapid Trans-Eurasian Migration of 7th Centruy Avar Elites [Badania starożytnych genomów ujawniają pochodzenie i szybką trans-euro-azjatycką migrację elit Awarów z VII wieku]3.
Badania archeogenetyczne dotyczące Awarów
Badacze przeanalizowali genomy pochodzące ze szczątków Awarów. Szczątki te zostały zebrane na terenie Węgier. Badania wykazały, że lud ten wywodził się z Azji Środkowo-Wschodniej, zaś jego migracja była jedną z najbardziej intensywnych na przełomie starożytności i średniowiecza. Do analiz porównawczych badacze wykorzystali również materiał genetyczny pochodzący od ludności zamieszkującej wówczas tereny dzisiejszych Węgier, zarówno sprzed pojawienia się Awarów, jak i po tym wydarzeniu.
Analizy archeologiczne wskazują, że Awarowie wytwarzali wiele przedmiotów podobnych do tych, które wytwarzały ludy euro-azjatyckie. W skład tych przedmiotów wchodzą między innymi naczynia, broń czy uprzęże dla koni. Zestawienie wiedzy archeologicznej i historycznej z genetycznymi analizami porównawczymi pozwala na lepsze prześledzenie wędrówki Awarów. Jak zauważa Choongwon Jeong, jeden z autorów badania:
Osadzenie wyników badań archeogenetycznych w określonym kontekście historycznym umożliwia nam zawężenie proponowanego okresu migracji Awarów. W ciągu kilku lat pokonali oni ponad 5000 kilometrów z Mongolii w rejon Kaukazu, a po kolejnych dziesięciu latach najprawdopodobniej osiedlili się na terenie dzisiejszych Węgier. Jest to więc najszybsza długodystansowa migracja ludu, jaką do tej pory udało nam się odtworzyć4.
Z badań genetycznych wynika, że genom Awarów z VII wieku wydaje się powiązany w 20–30% z genomem mieszkańców północnego Kaukazu oraz zachodnioazjatyckich stepów, choć największe podobieństwo występuje z ludami mongolskimi. Na podstawie badanych szczątek wykazano również wysoką zmienność genetyczną, co pokazuje, że populacja Awarów, która niegdyś zamieszkiwała tereny dzisiejszych Węgier, była bardzo zróżnicowana. Jak zauważają autorzy badań, znaczna zmienność genetyczna odzwierciedla strukturę społeczną i mikrogeograficzną5.
Interdyscyplinarność współczesnej nauki
W lutym 2021 roku zaprezentowano badania dotyczące neurobiologicznych różnic pomiędzy neandertalczykami a Homo sapiens. Badania te prowadzili neurobiolodzy, biolodzy ewolucyjni oraz antropolodzy6. Zaprezentowane analizy archeogenetyczne dotyczące Awarów pokazują, jak ogromny potencjał tkwi we współpracy specjalistów z różnych dziedzin nauki – w tym przypadku genetyków, historyków i archeologów. Interdyscyplinarna współpraca naukowa może więc pozwolić na lepsze poznanie historii ludzkości, zarówno pod względem jej różnorodności biologicznej, jak i rozwoju kultur czy migracji ludów, na najbardziej podstawowym genetycznym poziomie.
Bartosz Bagrowski
Źródło zdjęcia: Pixabay
Ikonka cyklu: Pixabay
Ostatnia aktualizacja strony: 08.05.2022
Przypisy
- Por. P. Soares, The Archaeogenetics of Europe, „Current Biology” 2010, Vol. 20, No. 4, s. R174-R183, DOI: 10.1016/j.cub.2009.11.054 [dostęp 30 IV 2022]; A. Bouwman, F. Rühli, Archaeogenetics in Evolutionary Medicine, „Journal of Molecular Medicine” 2016, Vol. 94, s. 971–977, DOI: 10.1007/s00109-016-1438-8 [dostęp 30 IV 2022].
- Por. Awarowie, „Okres Wędrówek Ludów w dorzeczu Odry i Wisły” [dostęp 30 IV 2022].
- Por. G.A. Gnecchi-Ruscone et al., Ancient Genomes Reveal Origin and Rapid Trans-Eurasian Migration of 7th Century Avar Elites, „Cell” 2022, Vol. 185, No. 8, s. 1402–1413, DOI: 10.1016/j.cell.2022.03.007 [dostęp 30 IV 2022].
- Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, Origins of the Avars Elucidated with Ancient DNA – Multidisciplinary Research Team Sheds Light on the 1,400-year-old Mystery About the Genetic Origins of the Avar Elite, „Science Daily” 2022 [dostęp 30 IV 2022].
- Por. Gnecchi-Ruscone et al., Ancient Genomes Reveal Origin.
- Por. B. Bagrowski, Genetyczne podłoże neurobiologicznych różnic pomiędzy neandertalczykiem a Homo sapiens, „W Poszukiwaniu Projektu” 21 lutego 2021 [dostęp 30 IV 2022].
Literatura:
- Awarowie, „Okres Wędrówek Ludów w dorzeczu Odry i Wisły” [dostęp 30 IV 2022].
- Bagrowski B., Genetyczne podłoże neurobiologicznych różnic pomiędzy neandertalczykiem a Homo sapiens, „W Poszukiwaniu Projektu” 21 lutego 2021 [dostęp 30 IV 2022].
- Bouwman A., Rühli F., Archaeogenetics in Evolutionary Medicine, „Journal of Molecular Medicine” 2016, Vol. 94, s. 971–977, DOI: 10.1007/s00109-016-1438-8 [dostęp 30 IV 2022].
- Gnecchi-Ruscone G.A. et al., Ancient Genomes Reveal Origin and Rapid Trans-Eurasian Migration of 7th Century Avar Elites, „Cell” 2022, Vol. 185, No. 8, s. 1402–1413, DOI: 10.1016/j.cell.2022.03.007 [dostęp 30 IV 2022].
- Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, Origins of the Avars Elucidated with Ancient DNA – Multidisciplinary Research Team Sheds Light on the 1,400-year-old Mystery About the Genetic Origins of the Avar Elite, „Science Daily” 2022 [dostęp 30 IV 2022].
- Soares P., The Archaeogenetics of Europe, „Current Biology” 2010, Vol. 20, No. 4, s. R174-R183, DOI: 10.1016/j.cub.2009.11.054 [dostęp 30 IV 2022].