Dlaczego wyspecyfikowana złożoność jest kluczem do wykrywania projektu: SETI i shannonowski diagram systemu komunikacjiCzas czytania: 3 min

Rozważmy przykład SETI, czyli programu poszukiwania inteligencji pozaziemskiej. Badacze SETI znajdują się na końcu poniższego klasycznego, shannonowskiego diagramu systemu komunikacji:

Ten diagram pochodzi z opublikowanej w 1949 roku książki Claude’a Shannona The Mathematical Theory of Communication¹ [Matematyczna teoria informacji]. Śledzi on drogę informacji od źródła do odbiornika przy obecności szumu. Sporządzając ten diagram, Shannon założył, że źródłem informacji jest istota inteligentna. Ściśle rzecz biorąc, nie jest to jednak konieczne. Źródło sygnału mogłoby mieć również charakter nieinteligentny – mógłby to być jakiś proces stochastyczny lub deterministyczny. Źródłem sygnału mogłoby być na przykład urządzenie kwantowe generujące losowe cyfry.

Odbierając sygnały na końcu powyższego diagramu, badacze SETI chcieliby poznać rodzaj przyczyny odpowiadającej za wysłanie sygnałów z punktu wyjścia na diagramie. Aby nie komplikować sprawy, ale nie utracić nic na ogólności, załóżmy, że wszystkie sygnały odbierane przez badaczy SETI mają postać ciągów bitów, czyli ciągów 0 i 1. Z przestrzeni kosmicznej dociera do nas dużo szumu radiowego. Badacze SETI muszą również wykluczyć wiele generowanych przez człowieka sygnałów radiowych. Jeśli mamy do czynienia z sygnałem radiowym w formie ciągu bitów, który ewidentnie pochodzi z przestrzeni kosmicznej – czyli nie był wygenerowany przez człowieka – to jak możemy rozstrzygnąć, czy jest on wytworem inteligencji?

Zauważmy, że problem nie jest tutaj taki sam, jak w filmie ET, gdzie cielesna inteligencja pozaziemska rzeczywiście ląduje na Ziemi, a przez to jej istnienie zostaje bezpośrednio potwierdzone. Raczej, podobnie jak w filmie Kontakt (opartym na tak samo zatytułowanej powieści Carla Sagana²), wszyscy badacze SETI mają do dyspozycji tylko sygnał, a pytanie brzmi, czy jego źródło ma charakter inteligentny, czy nieinteligentny. Istnienie takiej inteligencji nie jest bezpośrednio potwierdzone – możemy to potwierdzić jedynie pośrednio. Inaczej mówiąc, ta inteligencja ma być widoczna w sygnale, czyli w środku komunikacji.

Problem stojący przed badaczami SETI niesie interesujące podobieństwo do problemu związanego z testem Turinga. W teście Turinga człowiek musi określić, czy źródłem wiadomości jest komputer, czy inny człowiek. Jeśli zachowanie komputera jest nieodróżnialne od zachowania człowieka, to uznaje się, że komputer pozytywnie przeszedł test Turinga. Ponieważ komputery są programowane przez ludzi, więc w istocie stanowią inteligencję pochodną, a dane na wyjściu można postrzegać jako wytwór inteligencji niezależnie od tego, czy ten wytwór da się pomylić z wytworem człowieka.

W przypadku badań SETI wyzwaniem jest jednak rozstrzygnięcie, czy źródło ciągu bitów w ogóle ma charakter inteligentny. Zakłada się, że źródło ma charakter nieinteligentny, chyba że uda się to założenie podważyć. Taki właśnie jest punkt wyjścia. Co więc w ciągu bitów odebranych z przestrzeni kosmicznej może przekonać nas, że to wyjściowe założenie jest błędne? Jak do tej pory, nie zaobserwowano żadnego ciągu bitów, który przenosiłby niewątpliwe oznaki inteligencji. SETI stanowi więc program badawczy, który jak na razie ma zerowe potwierdzenie empiryczne. To jednak tego programu nie unieważnia. W kolejnych artykułach zastanowię się nad głębszym problemem stojącym przed SETI – problemem, który uprawomocnia SETI jako program badawczy. Chodzi o kontrfaktyczną możliwość, która mogłaby się urzeczywistnić: co w takim ciągu bitów, gdyby go rzeczywiście zaobserwowano, przekonująco wskazywałoby na inteligencję?

William A. Dembski

Oryginał: Why Specified Complexity is Key to Detecting Design,, „Bill Dembski: Substack.com” 2024, May 5 [dostęp: 9 VIII 2024].

Przekład z języka angielskiego: Dariusz Sagan

Literatura: