Szczepionki mRNA przeciwko COVID-19 – przełomowe odkrycie czy zagrożenie?Czas czytania: 8 min

Biologia i medycyna to dziedziny, w których coraz częściej mamy do czynienia z kolejnymi przełomowymi odkryciami. Jednym z nich jest szczepionka wykorzystująca technologię opartą na materiale mRNA. Ten rodzaj szczepionki został w 2018 roku nazwany początkiem nowej ery w wakcynologii¹. Laboratoryjne przeprowadzenie syntezy mRNA jest bardzo tanie i wydajne, co stanowi o finansowej przewadze tego rodzaju szczepionek nad klasycznymi wektorowymi. Najważniejszą i podstawową różnicą między szczepionkami mRNA a klasycznymi wektorowymi jest to, że szczepionka mRNA nie zawiera martwego ani osłabionego drobnoustroju, a jedynie fragment jego materiału genetycznego, który jest odpowiedzialny za syntezę określonego białka charakterystycznego dla danego drobnoustroju. Technologię tę wykorzystano w szczepionkach przeciwko koronawirusowi SARS-CoV-2².

Zalety szczepionki mRNA

Szczepionka zawiera fragment matrycowego RNA (mRNA) koronawirusa SARS-CoV-2, które koduje białko znajdujące się na zewnątrz otoczki wirionów tego wirusa. Jest to białko kolców, za pośrednictwem których wirus może wniknąć do atakowanej komórki ludzkiej. Po iniekcji mRNA w postaci szczepionki następuje jego ekspresja i powstaje białko kolców, które zostaje rozpoznane jako obcy antygen, co wywołuje reakcję immunologiczną (odpornościową), czyli wytworzenie przeciwciał oraz odpowiednich limfocytów T. Szczepionka powoduje wytworzenie wyłącznie białka kolca, które samo nie jest w stanie zainfekować organizmu. To szczególna zaleta tej szczepionki, zwłaszcza w przypadku ewentualnego błędu ludzkiego spowodowanego zaszczepieniem na przykład kogoś o osłabionej odporności – wówczas osobie takiej nie zaszkodzi samo białko kolca, podczas gdy tradycyjna szczepionka z osłabionym drobnoustrojem mogłaby to uczynić. Brak obecności drobnoustroju w tych szczepionkach skraca również fazy testów klinicznych, bowiem, a przynajmniej tak twierdzą zwolennicy szczepionki mRNA, nie są konieczne długoletnie doświadczenia. Technologia mRNA ponadto umożliwia dowolne projektowanie szczepionek w oparciu o znane sekwencje różnych drobnoustrojów, przez co jest ona szybka i relatywnie prosta³.

Czy ta szczepionka jest skuteczna?

Szczepionka po wczesnej fazie testów klinicznych została przyjęta przez Komisję Europejską, a zaszczepieniu poddały się już tysiące osób, dzięki temu można oszacować skuteczność tej procedury leczniczej. Wykazano, że szczepionka z bardzo wysokim prawdopodobieństwem⁴ chroni przed objawami COVID-19, przyczyniając się do powstrzymania infekcji wirusowej lub jej zahamowania⁵. Naukowcy, opierając się na tych badaniach, polecają szczepionki mRNA jako skuteczny środek do zwalczania choroby COVID-19 oraz przeciwdziałania pandemii koronawirusa SARS-CoV-2. Zaznaczają przy tym, że szczepienia są najskuteczniejszą formą walki z chorobami, powołując się na przykłady z historii dotyczące polio, wirusowego zapalenia wątroby typu B czy ospy prawdziwej⁶.

Kontrowersje wokół szczepionek

Choć początkowe fazy testów klinicznych nad szczepionką mRNA przeciw koronawirusowi wykazały, że jest ona skutecznym środkiem przeciwdziałania zachorowaniu na COVID-19⁷, to pozostawiają wiele pytań i wątpliwości, co rodzi kontrowersje w społeczeństwie. Jeden z pierwszych zarzutów dotyczył tego, że szczepionkę zaczęto stosować powszechnie, mimo że w oficjalnym rozporządzeniu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) była dopuszczona do użycia wyłącznie w nagłych wypadkach⁸. À propos szczepionek, o których mowa, pojawiają się również inne wątpliwości i pytania, na które starają się odpowiadać naukowcy oraz praktycy. Przykładami owych pytań i wątpliwości są:

1. Czy wszczepione mRNA białka wirusa może wpłynąć na zmianę genomu osoby zaszczepionej?⁹
2. Czy szczepionka mRNA uruchamia tak silne mechanizmy immunologiczne, że może zainicjować lub wzmocnić choroby autoimmunologiczne?¹⁰
3. Czy osoby zaszczepione będą podatne na mutacje wirusa?¹¹
4. Czy szczepionki przeciwko COVID-19 powodują ciężkie powikłania poszczepienne?¹²

Choć na powyższe pytania naukowcy odpowiadają przecząco, to jednak nadal nie rozwiewa to wszystkich wątpliwości, bowiem jest zbyt wcześnie, aby odpowiedź na nie była już możliwa. Podstawowymi zarzutami są skutki uboczne i działania niepożądane¹³ oraz fakt, że szczepionka jedynie zapobiega objawom i nie ogranicza transmisji wirusa na inne osoby¹⁴. Inną wątpliwość budzi konieczność szczepienia się nawet tych osób, które przechorowały COVID-19, więc posiadają przeciwciała przeciwko antygenom wirusa SARS-CoV-2¹⁵. Fakt, że szczepionka powstała bardzo szybko oraz że nie zbadano jej interakcji z lekami, również powoduje niepokój. Choć obawy te zostały w pewnym stopniu wyjaśnione¹⁶, to jednak przemilczanie wielu wątpliwości przez środowisko naukowe i medyczne nadal wzbudza kontrowersje¹⁷.

Czego należy się obawiać?

Szczepionki mRNA przeciwko COVID-19 wzbudzają wątpliwości spowodowane zastosowaną technologią, wczesnym pojawieniem się szczepionki oraz szczególnie milczeniem środowisk naukowych oraz medycznych w wielu aspektach związanych z potencjalnymi zagrożeniami stosowania wspomnianych szczepionek. Niepokoje te są jednak na bieżąco redukowane poprzez stosowne wyjaśnienia i uzupełnienia. Nie rozwiewa to jednak wszystkich możliwych wątpliwości, które z pewnością będą się pojawiać z kolejnymi tysiącami zaszczepionych osób. Jednocześnie jednak prawdopodobnie będą ogłaszane kolejne naukowe doniesienia o skuteczności tych szczepionek, utwierdzając społeczeństwo w pewności co do tego rozwiązania. Na chwilę obecną słuszna wydaje się aprobata szczepionki, nie ignorując jednak ostrożnego podejścia¹⁸, a decyzja o zaszczepieniu się należy do każdego z osobna.

Pomijając kontrowersje narastające wokół wspomnianych szczepionek, podsycane często przez fałszywe informacje, warto zwrócić uwagę, że technologia projektowania szczepionek w oparciu o materiał mRNA stanowi przełom w biotechnologii. Choć każde nowe wdrożenie jakiejkolwiek technologii, która dotyczy bezpośrednio człowieka, niemal zawsze będzie odbierane z nieufnością, to jednak warto zwrócić uwagę, że jest to z pewnością kolejny krok w rozwoju współczesnej nauki oraz może rzucać nowe światło na wakcynologię i medycynę przyszłości.

Bartosz Bagrowski

Źródło zdjęcia: Pixabay

Ostatnia aktualizacja strony: 10.02.2021

Literatura: