Od redakcji Evolution News & Science Today: Ten artykuł stanowi część rozdziału opublikowanego w nowej książce The Comprehensive Guide to Science and Faith: Exploring the Ultimate Questions About Life and the Cosmos [Wyczerpujący przewodnik po nauce i wierze. Rozważania dotyczące podstawowych pytań o życie i kosmos]. Rozdział dr. Meyera publikujemy w postaci serii tekstów, w której niniejszy tekst ukazuje się jako piąty i ostatni.
Dlaczego dyskusja na temat teorii inteligentnego projektu jest ważna w książce dotyczącej nauki i wiary? Przecież teoretycy projektu często przekonywali, że metoda wykrywania projektu, której zarys tutaj przedstawiłem, niekoniecznie umożliwia określenie tożsamości istoty inteligentnej odpowiedzialnej za utworzenie jakiegoś konkretnego zaprojektowanego układu lub artefaktu, a jedynie ustalenie, że dany układ bądź artefakt został zaprojektowany przez jakąś istotę inteligentną. Ponadto zwolennicy teorii inteligentnego projektu, tacy jak ja, podkreślają, że argument na rzecz inteligentnego projektu opiera się na naukowych świadectwach oraz ugruntowanych naukowych metodach rozumowania, nie zaś na wierze lub autorytecie religijnym.
Ogólniejsze teistyczne implikacje
To wszystko prawda. Niemniej chociaż podstawą argumentu na rzecz inteligentnego projektu są świadectwa naukowe i naukowe metody rozumowania, może on mieć również ogólniejsze teistyczne implikacje. Jak ponadto przekonywałem w książce Powrót hipotezy Boga1, świadectwa inteligentnego projektu w organizmach żywych i we Wszechświecie – rozważane łącznie – silnie wskazują na transcendentnego inteligentnego projektanta, czyli Boga, nie zaś na immanentnego inteligentnego projektanta znajdującego się w obrębie kosmosu.
Oczywiście niektórzy naukowcy, tacy jak Francis Crick2, Fred Hoyle3, a nawet Richard Dawkins4, postulowali, że wyjaśnieniem powstania pierwszej formy życia na Ziemi może być inteligencja istniejąca gdzie indziej w obrębie kosmosu. Crick zaproponował tę ideę po tym, jak szczerze przyznał, że spontaniczne powstanie życia na Ziemi jest znikomo mało prawdopodobne5. Następnie uznał, że pierwsze życie powstało wskutek działania jakiegoś niekierowanego procesu ewolucji chemicznej w jakimś innym miejscu Wszechświata i nadal ewoluowało, prowadząc w końcu do utworzenia pewnej inteligentnej formy obcego życia. Ta immanentna inteligencja – istota pozaziemska, nie zaś transcendentny Bóg – zaprojektowała i później „zasiała” jakąś prostszą formę życia na Ziemi. Dlatego mówi się tutaj o panspermii (od greckiego pan, czyli „wszystko”, i sperma, czyli „nasienie”).
Czy teoria panspermii jest zadowalająca?
Mimo iż to wyjaśnienie powstania życia i informacji biologicznej jest możliwe, nigdy nie uważałem go za zadowalające. Przede wszystkim każda teoria pochodzenia życia, czy to usiłująca wyjaśnić powstanie pierwszego życia tutaj na Ziemi, czy w innym miejscu kosmosu, musi tłumaczyć powstanie wyspecyfikowanej informacji koniecznej do utworzenia z materii samoreplikującego się układu – większość biologów uznaje to za warunek konieczny istnienia autentycznego organizmu żywego. Jednakże zwolennicy teorii panspermii nie wyjaśnili ani nawet nie zajęli się poważnie problemem pochodzenia wyspecyfikowanej informacji biologicznej6.
Samo stwierdzenie, że życie powstało gdzieś indziej w kosmosie, nie wyjaśnia powstania informacji koniecznej do utworzenia pierwszego organizmu żywego, a tym bardziej pierwszej inteligentnej formy życia. Problem, który wymaga wyjaśnienia, jest w tym przypadku jedynie przesuwany wstecz w czasie i przestrzeni. W gruncie rzeczy postulowanie innej formy wcześniej istniejącego życia zakłada istnienie tego, co muszą wyjaśnić wszystkie teorie pochodzenia życia, czyli wyspecyfikowanej informacji biologicznej.
W chwili stworzenia
Ponadto hipoteza panspermii z pewnością nie wyjaśnia powstania kosmologicznego precyzyjnego dostrojenia. Ponieważ precyzyjne dostrojenie praw i stałych fizycznych (oraz warunków początkowych Wszechświata) istnieje od samego początku Wszechświata, więc inteligentny projektant odpowiedzialny za precyzyjne dostrojenie musiał mieć zdolność do określenia precyzyjnie dostrojonych parametrów i warunków początkowych w chwili stworzenia. To jednak oczywiste, że żadna inteligentna istota, która znajduje się w obrębie kosmosu i powstała po jego początku, nie może odpowiadać za precyzyjne dostrojenie praw i stałych fizycznych umożliwiających jej własne istnienie i ewolucję. Istota inteligentna znajdująca się „wewnątrz” Wszechświata może rekonfigurować lub przemieszczać materię i energię w zgodzie z prawami przyrody. Niemniej żadna istota podlegająca tym prawom nie jest w stanie zmienić stałych fizycznych poprzez zwykłą zmianę materialnego stanu Wszechświata. Żadna istota inteligentna nie może też ustalać warunków początkowych Wszechświata, od których zależy jej późniejsze istnienie i ewolucja. Wynika z tego, że immanentna inteligencja (na przykład istota pozaziemska) nie jest adekwatnym wyjaśnieniem powstania precyzyjnego dostrojenia kosmosu7.
Lepsze wyjaśnienie
Lepszym wyjaśnieniem precyzyjnego dostrojenia Wszechświata jako całości jest istota inteligentna transcendująca Wszechświat – mająca atrybuty, które osoby wierzące zwykle przypisują Bogu. Zgodnie z teizmem Bóg jest istotą inteligentną istniejącą niezależnie od materialnego Wszechświata – albo w sferze ponadczasowej, wiecznej, albo w innej sferze czasu, który jest niezależny od czasu w naszym Wszechświecie – a tym samym teizm zapewnia wyjaśnienie (1) powstania Wszechświata w czasie (co stanowiło jego początek), (2) precyzyjnego dostrojenia Wszechświata od samego początku czasu oraz (3) powstania niezbędnej do utworzenia pierwszego organizmu żywego wyspecyfikowanej informacji, która pojawiła się po początku czasu.
W związku z tym wnikliwsze filozoficzne rozważania na temat świadectw inteligentnego projektu w organizmach żywych i we Wszechświecie mogą równie dobrze prowadzić do wniosku zgodnego z teizmem. To zaś oznacza, że ustalenia należycie pojmowanej nauki mogą prowadzić do wniosków potwierdzających wiarę.
Stephen C. Meyer
Oryginał: Intelligent Design: Theistic Implications?, „Evolution News & Science Today” 2022, March 29 [dostęp 17 VI 2022].
Przekład z języka angielskiego: Dariusz Sagan
Źródło zdjęcia: Pixabay
Ostatnia aktualizacja strony: 17.06.2022
Przypisy
- Por. S.C. Meyer, Powrót hipotezy Boga. Trzy odkrycia naukowe ujawniające celowość Wszechświata, tłum. A. Gomola, „Summa”, Fundacja Prodoteo, Warszawa 2022 [dostęp 18 V 2022] (przyp. tłum.).
- Por. F. Crick, Istota i pochodzenie życia, tłum. A. Hoffman, „Biblioteka Myśli Współczesnej”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1992, s. 99–100, 107–187. Por. też F. Crick, L.E. Orgel, Kierowana panspermia, tłum. K. Brzeski, „W Poszukiwaniu Projektu” 23 lutego 2022 [dostęp 30 III 2022].
- Por. F. Hoyle, N.C. Wickramasinghe, Evolution from Space: A Theory of Cosmic Creationism, Touchstone, New York 1981, s. 35–49.
- Por. wypowiedź Dawkinsa w filmie Expelled: No Intelligence Allowed, Premise Media 2008.
- Por. F. Crick, Istota i pochodzenie życia, s. 99–100.
- Por. E. Sober, Teoria inteligentnego projektu a nadnaturalizm – o tezie, że projektantem może być Bóg lub istoty pozaziemskie, tłum. S. Piechaczek, „Filozoficzne Aspekty Genezy” 2007/2008, t. 4/5, s. 21–39, https://doi.org/10.53763/fag…32 [dostęp 30 III 2022]. Sober jest naturalistą filozoficznym odrzucającym argument na rzecz inteligentnego projektu. Przekonuje, że jeśli akceptuje się argument na rzecz inteligentnego projektu w biologii (którego podstawą jest nieredukowalna złożoność), to sensowniej jest mówić o projektancie nadnaturalnym aniżeli pozaziemskim. Według niego logiczną konsekwencją „minimalistycznego argumentu” na rzecz inteligentnego projektu uzupełnionego o kilka dodatkowych i wiarygodnych założeń (na przykład, że „Wszechświat jest skończony” w czasie i przestrzeni) jest wniosek o konieczności istnienia transcendentnego inteligentnego projektanta.
- W książce Powrót hipotezy Boga argumentuję również, że teizm zapewnia lepsze niż deizm, panteizm, panenteizm i panpsychizm wyjaśnienie najważniejszych znanych nam faktów dotyczących pochodzenia biologicznego i kosmologicznego.
Literatura:
- Crick F, Istota i pochodzenie życia, tłum. A. Hoffman, „Biblioteka Myśli Współczesnej”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1992.
- Crick F., Orgel L.E., Kierowana panspermia, tłum. K. Brzeski, „W Poszukiwaniu Projektu” 23 lutego 2022 [dostęp 30 III 2022].
- Expelled: No Intelligence Allowed, Premise Media 2008.
- Hoyle F., Wickramasinghe N.C., Evolution from Space: A Theory of Cosmic Creationism, Touchstone, New York 1981.
- Meyer S.C., Powrót hipotezy Boga. Trzy odkrycia naukowe ujawniające celowość Wszechświata, tłum. A. Gomola, „Summa”, Fundacja Prodoteo, Warszawa 2022 [dostęp 18 V 2022].
- Sober E., Teoria inteligentnego projektu a nadnaturalizm – o tezie, że projektantem może być Bóg lub istoty pozaziemskie, tłum. S. Piechaczek, „Filozoficzne Aspekty Genezy” 2007/2008, t. 4/5, s. 21–39 [dostęp 30 III 2022].