Między teorią inteligentnego projektu a naturalizmem metodologicznym nie musi być sprzecznościCzas czytania: 7 min

Evolution News

2020-03-09
Między teorią inteligentnego projektu a naturalizmem metodologicznym nie musi być sprzeczności<span class="wtr-time-wrap after-title">Czas czytania: <span class="wtr-time-number">7</span> min </span>

Kolejny korespondent1 zwrócił naszą uwagę na komentarz ateisty i „poetyckiego naturalisty” Seana Carrolla2, który tak oto wyraził się w swojej ostatnio wydanej książce Nowa perspektywa. Pochodzenie życia, świadomości i Wszechświata3:

Nauka powinna być zainteresowana znajdowaniem prawdy, jakakolwiek by ona była – naturalna, nadprzyrodzona czy inna. Stanowisko znane jako naturalizm metodologiczny, choć rozpowszechniane przez zwolenników nauki w jak najlepszych intencjach, sprowadza się do zakładania z góry części odpowiedzi. Jeżeli naszym celem jest znajdowanie prawdy, to takie podejście stanowi największy błąd, jaki możemy popełnić4.

Taka wypowiedź może być zaskakująca, zważywszy na to, kto jest jej autorem. Jak mamy ją rozumieć? Jest to ważne pytanie, ponieważ przez wiele lat relacja między naturalizmem metodologicznym (NM) a teorią inteligentnego projektu (ID – intelligent design) była przedmiotem dyskusji i zamieszania.

 

Sensowna definicja

Sensowna definicja NM przedstawia się następująco: „jest to przekonanie, że niezależnie od tego, czy sfera nadnaturalna istnieje, to gdy uprawiamy naukę, musimy udawać, że taka sfera nie istnieje”. Ideę tę doskonale wyrażono w liście do redakcji, który opublikowano na łamach czasopisma „Nature”:

Nawet gdyby wszystkie dane empiryczne wskazywały na inteligentnego projektanta, to taka hipoteza jest wykluczona z obszaru nauki, ponieważ nie ma charakteru naturalistycznego5.

Listę innych źródeł, w których również twierdzi się, że NM stanowi wymóg naukowości, można znaleźć w tekście zatytułowanym Primer: Naturalism in Science6 [Podręcznik dla początkujących: naturalizm w nauce].

Oczywiście wielu krytyków teorii inteligentnego projektu utrzymuje, że teoria ta nie jest naukowa, ponieważ według nich NM stanowi „regułę”, do której cała nauka musi się dostosować i której należy bezwzględnie przestrzegać. Pomińmy tutaj kwestię, czy NM jest dobrą „regułą” uprawiania nauki. Zastanówmy się natomiast nad tym, czy ID jest teorią naukową w sensie pragmatycznym, i na potrzeby wywodu załóżmy słuszność NM. Okazuje się, że nawet jeśli uznamy racje przemawiające za przyjęciem NM, teoria ID nie jest wykluczona z obszaru nauk przyrodniczych.

 

Teoria ID nie sprzeniewierza się literze NM

Naturalizm metodologiczny głosi, że nauka nie może wypowiadać się na temat tego, co nadnaturalne. Jednakże teoria ID nie odwołuje się do czynników nadnaturalnych, a tym samym nie musi powoływać się na przyczyny nienaturalne.

Punktem wyjścia teorii ID są obserwacje takich typów informacji i złożoności, które tworzone są przez istoty inteligentne. Zauważmy, że istoty inteligentne są przyczynami naturalnymi, o których możemy zdobywać wiedzę, badając otaczający nas świat. Działanie inteligentne jest więc właściwym przedmiotem badań naukowych. Kiedy teoretycy ID znajdują w przyrodzie struktury o wysokim stopniu złożonej wyspecyfikowanej informacji (CSI – complex specified information), to mogą co najwyżej dojść do wniosku, że ich twórcą jest jakaś inteligencja. Teoretycy ID respektują granice badań naukowych i nie wypowiadają twierdzeń wykraczających poza dane empiryczne – i to właśnie dlatego nie identyfikują projektanta.

Jak wyjaśnia Stephen Meyer:

Mimo iż czynnikiem projektującym odpowiedzialnym za powstanie życia może być wszechmocny Bóg, zwolennicy teorii inteligentnego projektu nie twierdzą, że potrafią to ustalić. Ponieważ podstawą wnioskowania o projekcie jest nasze jednolite doświadczenie dotyczące związków przyczynowo-skutkowych w naszym świecie, teoria inteligentnego projektu nie jest więc w stanie stwierdzić, czy domniemany inteligentny projektant odpowiadający za powstanie życia posiada większe umiejętności niż te, które znamy z doświadczenia. Teoria inteligentnego projektu nie może też określić, czy czynnik inteligentny będący źródłem informacji biologicznej tworzył ją, znajdując się w obrębie świata przyrody, czy też poza nim – w świecie „nadnaturalnym”. Zwolennicy tej teorii twierdzą jedynie, że wykrywają skutki działania jakiejś inteligentnej przyczyny (mającej umiejętności co najmniej dorównujące zdolnościom tych przyczyn inteligentnych, które znamy z doświadczenia), a potwierdzenie dla tej tezy znajdują w tym, że wiemy z doświadczenia, iż tylko świadome, inteligentne istoty tworzą duże ilości złożonej wyspecyfikowanej informacji7.

Również wielu innych zwolenników teorii ID wskazuje, że teoria ta odwołuje się wyłącznie do przyczyn inteligentnych, a nie nadnaturalnych. Michael Behe pisze:

jeśli chodzi o tożsamość projektanta, współczesna teoria ID na szczęście powtarza powiedzenie Izaaka Newtona, hypotheses non fingo [hipotez nie stawiam]8.

William DembskiJonathan Wells wskazują, że:

wyjaśnienia nadnaturalistyczne, czyli odwołujące się do cudów, nie są naukowe. Wyjaśnienia, które odwołują się do przyczyny inteligentnej, nie wymagają żadnych cudów, ale nie można ich zredukować do mechanizmów materialistycznych9.

Również w pierwszym podręczniku opisującym teorię ID stwierdzono, że:

inteligencję […] można rozpoznać na podstawie jednolitego doświadczenia zmysłowego, a tego, co nadnaturalne […] nie da się w taki sposób zidentyfikować10.

Niektórzy mogliby jednak argumentować, że teoria ID sprzeniewierza się NM, ponieważ dopuszcza, że projektantem jest istota nadnaturalna. To prawda, że teoria ID dopuszcza tę możliwość. Teoretycy ID nie głoszą jednak, że wykrywają nadnaturalnego stwórcę metodami naukowymi. Powtórzmy: twierdzą oni co najwyżej, że wykrywają przyczynowość inteligentną. Wielu zwolenników teorii ID (choć nie wszyscy) wierzy, że projektantem jest Bóg, ale nie uznają oni, iż to naukowy wniosek teorii ID. Pod tym względem teoria ID nie różni się od ewolucjonizmu darwinowskiego, którego zwolennicy przyznają, że jeśli nadnaturalny stwórca istnieje, to ustalenie tego faktu przekracza możliwości nauki.

 

Teoria ID nie sprzeniewierza się duchowi NM

Zwolennicy NM często uzasadniają przyjęcie tej „reguły”, argumentując, że gwarantuje ona, iż w nauce stosowane są wyłącznie wyjaśnienia testowalne, wiarygodne i umożliwiające formułowanie przewidywań. Teoria ID generuje jednak testowalne hipotezy, których podstawę stanowi nasza wiedza o funkcjonowaniu świata. O projekcie można też zasadnie wnioskować za pomocą metod naukowych. Pod tym względem teoria inteligentnego projektu nie narusza żadnych nałożonych na naukę przez NM standardów dotyczących formułowania przewidywań, testowalności i wiarygodności.

Szczegółowe omówienie tematu przewidywań teorii ID można znaleźć w następujących tekstach:

    • FAQ: Does Intelligent Design Make Predictions? Is It Testable?11 [FAQ: Czy teoria inteligentnego projektu formułuje przewidywania? Czy jest testowalna?],
    • A Positive, Testable Case for Intelligent Design12 [Pozytywny, testowalny argument na rzecz teorii inteligentnego projektu].

Pisaliśmy już o tym niejednokrotnie, ale nie zaszkodzi od czasu do czasu objaśnić te zagadnienia raz jeszcze.

 

Evolution News

Oryginał: Intelligent Design and Methodological Naturalism ‒ No Necessary Contradiction, „Evolution News & Science Today” 2017, September 15 [dostęp 9 III 2020].

 

Przekład z języka angielskiego: Dariusz Sagan

Źródło zdjęcia: Pixabay

Ostatnia aktualizacja strony: 09.03.2020

Przypisy

  1. Por. Evolution News, Reaching the “Limits” of Material Explanations Can It Be Done?, „Evolution News & Science Today” 2017, September 14 [dostęp 9 III 2020] (przyp. tłum.).
  2. Por. M. Egnor, Atheist Physicist Sean Carroll: An Infinite Number of Universes Is More Plausible Than God, „Evolution News & Science Today” 2017, August 2 [dostęp 9 III 2020] (przyp. tłum.).
  3. Por. S. Carroll, Nowa perspektywa. Pochodzenie życia, świadomości i Wszechświata, tłum. U. Seweryńska, M. Seweryński, Warszawa 2017 (przyp. tłum.).
  4. Carroll, Nowa perspektywa, s. 173 (przyp. tłum.).
  5. S.C. Todd, A View from Kansas on that Evolution Debate, „Nature” 1999, Vol. 401, No. 6752, s. 423.
  6. Por. Primer: Naturalism in Science, IDEA Center 2004 [dostęp 9 III 2020] (przyp. tłum.).
  7. S.C. Meyer, Signature in the Cell: DNA and the Evidence for Intelligent Design, New York 2009, s. 428–429 [dostęp 9 III 2020].
  8. M.J. Behe, Współczesna hipoteza inteligentnego projektu. Łamanie reguł, tłum. D. Sagan, „Na Początku…” 2004, nr 7-8 (183-184), s. 245 [244–266] [dostęp 9 III 2020].
  9. W.A. Dembski, J. Wells, The Design of Life: Discovering Signs of Intelligence in Biological Systems, Dallas 2008, s. 13–14 [dostęp 9 III 2020].
  10. D.H. Kenyon, P. Davis, Of Pandas and People: The Central Question of Biological Origins, 2nd ed., Dallas 1993, s. 126.
  11. Por. FAQ: Does Intelligent Design Make Predictions? Is It Testable?, „IDEA Center” [dostęp 9 III 2020] (przyp. tłum.).
  12. Por. C. Luskin, A Positive, Testable Case for Intelligent Design, „Evolution News & Science Today” 2011, March 30 [dostęp 9 III 2020] (przyp. tłum.).

Literatura:

  1. Behe M.J., Współczesna hipoteza inteligentnego projektu. Łamanie reguł, tłum. D. Sagan, „Na Początku...” 2004, nr 7‒8 (183‒184), s. 244–266 [dostęp 9 III 2020].
  2. Carroll S., Nowa perspektywa. Pochodzenie życia, świadomości i Wszechświata, tłum. U. Seweryńska, M. Seweryński, Warszawa 2017.
  3. Dembski W.A., Wells J., The Design of Life: Discovering Signs of Intelligence in Biological Systems, Dallas 2008 [dostęp 9 III 2020].
  4. Egnor M., Atheist Physicist Sean Carroll: An Infinite Number of Universes Is More Plausible Than God, „Evolution News & Science Today” 2017, August 2 [dostęp 9 III 2020].
  5. Evolution News, Reaching the “Limits” of Material Explanations Can It Be Done?, „Evolution News & Science Today” 2017, September 14 [dostęp 9 III 2020].
  6. FAQ: Does Intelligent Design Make Predictions? Is It Testable?, „IDEA Center” [dostęp 9 III 2020].
  7. Kenyon D.H., Davis P., Of Pandas and People: The Central Question of Biological Origins, 2nd ed., Dallas 1993.
  8. Luskin C., A Positive, Testable Case for Intelligent Design, „Evolution News & Science Today” 2011, March 30 [dostęp 9 III 2020].
  9. Meyer S.C., Signature in the Cell: DNA and the Evidence for Intelligent Design, New York 2009 [dostęp 9 III 2020].
  10. Primer: Naturalism in Science, IDEA Center 2004 [dostęp 9 III 2020].
  11. Todd S.C., A View from Kansas on that Evolution Debate, „Nature” 1999, Vol. 401, No. 6752, s. 423.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *



Najnowsze wpisy

Najczęściej oglądane wpisy

Wybrane tagi