Ann Reid, która pełni funkcję dyrektora wykonawczego w wiodącym krajowym lobby darwinizmu, National Center for Science Education (NCSE), w komentarzu opublikowanym na łamach „Los Angeles Times” napisała:
Przecież nauka to wszystko już ustaliła. Żaden szanujący się naukowiec nie wątpi w to, że teoria ewolucji jest teoretycznym i praktycznym jądrem biologii, a każdego roku przybywa coraz więcej świadectw z różnych dziedzin badań naukowych. Twierdzenie, że teoria ewolucji pozostaje kwestią otwartą, jest równie niedorzeczne z naukowego punktu widzenia, jak sugerowanie, że ciągle zastanawiamy się, czy materia składa się z atomów1.
Zwróćmy uwagę, co Reid rozumie pod pojęciem „teoria ewolucji”. Jest to neodarwinowska teoria ewolucji ze wszystkimi jej założeniami. To stara śpiewka powtarzana wielokrotnie przez jej poprzedniczkę – Eugenie Scott. A jeżeli komuś nie wystarczy przekonanie głoszone przez NCSE, to po prostu zapytajmy Richarda Dawkinsa, który twierdzi, że neodarwinowski paradygmat powinien być powtarzany jak mantra przy każdym użyciu słowa ewolucja, która dla Dawkinsa „jest faktem i nie ma żadnych, najmniejszych nawet, sensownych powodów, by fakt ten negować”2.
Pojawiające się wątpliwości
Jednak pomimo wręcz aroganckiej pewności siebie neodarwinistów pojawiają się poważne wątpliwości. Co najciekawsze, wyrażane są one w sposób, który był najprawdopodobniej nie do pomyślenia dla poprzedniego pokolenia zwolenników teorii Karola Darwina. Mam tu na myśli świętowanie setnej rocznicy publikacji książki Darwina O powstawaniu gatunków. Największa uroczystość została zorganizowana przez University of Chicago w dniach 24‒28 listopada 1959 roku i wzięło w niej udział 2500 osób, w tym prawie 250 przedstawicieli 189 szkół wyższych. Pośród nich było wielu twórców syntezy współczesnej genetyki z ideą ewolucji darwinowskiej, między innymi: George Gaylord Simpson, Theodosius Dobzhansky, Ernst Mayr oraz wnuk „buldoga Darwina” (jak nazywano Thomasa Henry’ego Huxleya – przyp. tłum.) – Julian Huxley. Betty Smocovitis mogła powiedzieć w 1999 roku, że „uroczystości te przyćmiły – i prawdopodobnie nadal przyćmiewają – wszystkie inne naukowe uroczystości w najnowszej historii nauki”3. Kiedy w 1973 roku Dobzhansky twierdził, że „nic w biologii nie ma sensu, jeśli rozpatruje się to w oderwaniu od teorii ewolucji”4 ‒ wyraził jedynie to, o czym praktycznie każdy myślał i mówił (przedstawiając to w różny sposób) podczas tych doniosłych, jesiennych dni 14 lat wcześniej. Przyszłość wydawała się świetlana i pozbawiona wątpliwości.
W tym kontekście moją uwagę zwrócił zbiór esejów, zawarty w antologii zatytułowanej Darwin in the Twenty-First Century: Nature, Humanity, and God5 [Darwin w XXI wieku: przyroda, ludzkość i Bóg]. Można dowiedzieć się z niego, że twierdzenie Smocovitis jest nadal aktualne: celebracja rocznicy nie miała sobie równych w historii. Oto dlaczego. Te 16 rozdziałów opracowania było owocem konferencji zorganizowanych na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie i na Uniwersytecie Notre Dame z okazji 150. rocznicy publikacji O powstawaniu gatunków Karola Darwina. Najbardziej interesujący jest ostatni esej znanego historyka i filozofa biologii, nieżyjącego już Jeana Gayona: Jaka jest przyszłość darwinizmu? W kontekście obchodów stulecia w Chicago samo to pytanie z pewnością nie powinno być poważnie zadawane.
„Niepewna przyszłość”
Wydaje się jednak, że przez ostatnie 50 lat wszystko się zmieniło. Prognozy Gayona dotyczące darwinizmu są niejasne, ale przyznaje on, że esej ma na celu „zbadanie niepewnej przyszłości”. Te najbardziej interesujące twierdzenia pochodzą od uczonego, który w dużej mierze bronił neodarwinowskiego paradygmatu6. Dla Gayona podstawowe zasady darwinizmu dotyczące wspólnego pochodzenia, modyfikacji i odmian gatunków oraz doboru naturalnego „pozostaną ważną częścią teorii ewolucji”. Przewiduje on pojawienie się „mnogości modeli”, które będą stanowić „podporę”, a nawet przyczynią się do przeformułowania tych zasad. Przewiduje także, że darwinizm rozprzestrzeni się na nauki humanistyczne, stymulując „ważne konwergencje i hybrydyzacje” – nie wyjaśnia jednak, co to może być. Podczas gdy biologia ewolucyjna jest w defensywie (debata evo-devo, symbiotyczne ekosystemy w geobiologii), Gayon zapewnia nas, że w naukach humanistycznych jest w ofensywie. Następnie, co najbardziej intrygujące, po wychwaleniu „uniwersalnego darwinizmu” i jego perspektyw na przyszłość, stwierdził: „Przewiduję, że uniwersalny darwinizm jako filozofia przyrody (w odniesieniu do natury biologicznej i ludzkiej) pewnego dnia umrze, podobnie jak filozofia mechaniczna około dwustu lat temu”. Jak widać, Gayon w sposób asekuracyjny formułował wiele rozmaitych twierdzeń tak, aby choćby jedno z nich mogło okazać się słuszne.
Niepewny, spekulatywny
Ten pełen niepewności i spekulacji tekst Gayona jest na swój sposób odkrywczy. Niekiedy można odnieść wrażenie, że autor załamuje ręce, ale cokolwiek by o nim powiedzieć, nie jest on hymnem zwycięstwa, który był odgrywany 50 lat wcześniej w Chicago. Ann Reid, Eugenie Scott, Richard Dawkins i wielu innych piewców darwinizmu, których tu nie wymieniłem, wydają się schyłkowym pokoleniem, które bezkrytycznie podchodziło do neodarwinowskiego paradygmatu u szczytu jego potęgi. Te czasy to jednak przeszłość.
Powstało już tak wiele opracowań kwestionujących ten paradygmat z naukowego i filozoficznego punktu widzenia, że przytaczanie ich pociągałoby za sobą konieczność powołania się na bibliografię znacznie przekraczającą ograniczenia Evolution News. Jeśli dla darwinizmu wyścig już się zakończył, to obecnie darwinizm znajduje się w trudnej sytuacji, wyciągając błagalnie ręce do każdego, kto zechce słuchać (a nadal jest wielu, którzy to zrobią). Pod pewnymi względami wynurzenia Reid, Scott i Dawkinsa przywodzą na myśl odgłosy żywych trupów. Jonathan Wells ma rację – zombie science7 istnieje.
Michael Flannery
Oryginał: Darwinism: Past, Present, and Future, „Evolution News & Science Today” 2019, October 29 [dostęp 8 IV 2020].
Przekład z języka angielskiego: Robert Olender
Źródło zdjęcia: Pixabay
Ostatnia aktualizacja strony: 08.04.2020
Przypisy
- A. Reid, Op-Ed: It’s Still Hard to Teach Evolution In Too Many Public School Classrooms, „Los Angeles Times” 2018, November 18 [dostęp 8 IV 2020] (przyp. tłum.).
- R. Dawkins, Najwspanialsze widowisko na Ziemi. Świadectwa ewolucji, tłum. P.J. Szwajcer, Stare Groszki 2010, s. 20.
- V.B. Smocovitis, The 1959 Darwin Centennial Celebration in America, „Osiris” 1999, Vol. 14, s. 278 [274–323] [dostęp 8 IV 2020] (przyp. tłum.).
- T. Dobzhansky, Nothing in Biology Makes Sense Except in the Light of Evolution, „The American Biology Teacher” 1973, Vol. 35, No. 3, s. 125–129 (przyp. tłum.).
- Por. Darwin in the Twenty-First Century: Nature, Humanity, and God, ed. P.E. Sloan, Notre Dame 2015 [dostęp 8 IV 2020] (przyp. tłum.).
- Por. np. J. Gayon, Darwinism’s Struggle for Survival: Heredity and the Hypothesis of Natural Selection, New York 1998 [dostęp 8 IV 2020] (przyp. tłum.).
- Por. J. Wells, Zombie Science: More Icons of Evolution [dostęp 8 IV 2020] (przyp. tłum.).
Literatura:
- Darwin in the Twenty-First Century: Nature, Humanity, and God, ed. E. Sloan, Notre Dame 2015 [dostęp 8 IV 2020].
- Dawkins R., Najwspanialsze widowisko na Ziemi. Świadectwa ewolucji, tłum. P.J. Szwajcer, Stare Groszki 2010.
- Dobzhansky T., Nothing in Biology Makes Sense Except in the Light of Evolution, „The American Biology Teacher” 1973, Vol. 35, No. 3, s. 125–129.
- Gayon J., Darwinism’s Struggle for Survival: Heredity and the Hypothesis of Natural Selection, New York 1998 [dostęp 8 IV 2020].
- Reid A., Op-Ed: It’s Still Hard to Teach Evolution In Too Many Public School Classrooms, „Los Angeles Times” 2018, November 18 [dostęp 8 IV 2020].
- Smocovitis V.B., The 1959 Darwin Centennial Celebration in America, „Osiris” 1999, Vol. 14, s. 274–323 [dostęp 8 IV 2020].
- Wells J., Zombie Science: More Icons of Evolution [dostęp 8 IV 2020].