- Czego dotyczy debata między darwinizmem a teorią inteligentnego projektu?
Kwestii istnienia kierującej inteligencji w historii życia i Kosmosu. Darwinizm przyjmuje materializm i odrzuca jakiekolwiek kierownictwo. Mimo że teoretycy ID nie zakładają istnienia kierownictwa, to są otwarci na tę możliwość i twierdzą, że takie działanie da się wykryć za pomocą narzędzi naukowych.
- Czy dysponujemy narzędziami pozwalającymi na rozpoznanie projektu w przyrodzie?
Narzędzia służące do rozpoznawania projektu w przyrodzie zostały już opracowane w ramach konkretnych nauk specjalistycznych, identyfikujących działania inteligentnych istot. Cechami wskazującymi na inteligentne działanie są złożona wyspecyfikowana informacja lub świadectwa celowości niezwiązanej z przetrwaniem czy istnieniem.
- Wykrywanie projektu jest powszechną praktyką w nauce – na przykład w archeologii, kryminalistyce czy programie SETI. Dlaczego więc teoria ID jest tak kontrowersyjna w biologii?
W biologii budzi to kontrowersje, ponieważ projektantem może być Bóg. Sprzeciw wobec wykrywania projektu w biologii jest koniec końców motywowany rozważaniami teologicznymi. Często pada zarzut, że Bóg nie może angażować się we Wszechświat, w którym istnieje zło, lub że Bóg nie stworzyłby takich niedoskonałych istot, jakie spotykamy na Ziemi.
- Czy trzeba znać tożsamość projektanta, aby zasadnie wnioskować o projekcie?
Najbardziej ogólne cechy zaprojektowanych artefaktów nie wymagają specyficznej wiedzy o ich projektancie. Archeolog może na przykład wywnioskować, że kamień, który znalazł na pustyni, jest tak naprawdę starożytnym narzędziem, nawet jeśli nic nie wie o jego twórcy.
- Czy teoria inteligentnego projektu jest całkowicie niezgodna z darwinizmem?
Niezgodne z teorią inteligentnego projektu są te wersje darwinizmu, które od samego początku wykluczają możliwość istnienia kierującej inteligencji. Sprzeczne z ID są również wersje, które uwzględniają kierującą inteligencję, ale odrzucają fakt możliwych do wykrycia oznak jej działalności. Zgodne z teorią projektu są tylko te warianty darwinizmu, które biorą pod uwagę wykrywalne oznaki inteligencji.
- Jakie są najważniejsze różnice między teorią inteligentnego projektu a kreacjonizmem?
Punktem wyjścia kreacjonizmu jest tekst religijny, na przykład Biblia, dla którego kreacjoniści poszukują potwierdzenia w świecie przyrody. Teoria inteligentnego projektu wychodzi od świadectw przyrodniczych i zadaje pytanie, czy najlepiej wyjaśnia je inteligentna działalność. Nie czyni założeń co do tożsamości tej inteligentnej istoty, jednak w zależności od charakteru danych empirycznych może ją zawęzić do kilku kandydatów.
- Czy istnieją naukowcy będący ateistami lub agnostykami, którzy popierają teorię inteligentnego projektu?
Znany ateista Antony Flew stał się teistą za sprawą danych empirycznych potwierdzających teorię inteligentnego projektu. Także filozof analityczny i ateista Bradley Monton uznał, że kosmologiczne argumenty na rzecz teorii inteligentnego projektu są do pewnego stopnia przekonujące. Naukowiec i agnostyk Michael Denton opublikował wiele prac dotyczących świadectw na rzecz projektu w biologii, chemii i naukach o Ziemi.
- Czy teoria ID spełnia współczesne kryteria naukowości?
Sądzę, że tak. Punktem wyjścia nauki są obserwacje przyrody. Tak samo jest w przypadku teorii inteligentnego projektu. Teoria ta nie spełnia kryteriów naukowości, jeśli założymy, że fundamentalnym aspektem współczesnej nauki jest naturalizm metodologiczny. Ma to związek z tym, że teoria ID poszukuje najlepszych wyjaśnień dla obserwacji poczynionych w świecie przyrody, a nie tylko najlepszych naturalistycznych wyjaśnień. Jeśli nauka dąży do poznania prawdy o przyrodzie, to po co już od początku ograniczać ją arbitralnymi zasadami?
- W społeczności uczonych występuje duża niechęć do uznania teorii inteligentnego projektu za pełnoprawną koncepcję naukową. Co jest tego głównym powodem?
Powodów jest kilka. Po pierwsze, oponenci teorii inteligentnego projektu w społeczności naukowców uważają, że popełnia ona błąd „Boga w lukach wiedzy”. Ich zdaniem, ilekroć naukowcy nie zdołają wyjaśnić jakiegoś zjawiska w kategoriach naturalistycznych, teoretycy projektu stwierdzają, że „dokonał tego Bóg”. Wielu wierzy (niesłusznie), że w historii nauki luki przyczynowe zostały wypełnione naturalistycznymi wyjaśnieniami naukowymi. Po drugie, adwersarze ID sądzą, że teoretycy inteligentnego projektu usiłują w nieuczciwy sposób przemycić kreacjonizm z powrotem do nauki, ponieważ ukrywają swoje prawdziwe intencje. Po trzecie, twierdzą, że teoretycy ID nie sformułowali żadnych przewidywań (co także nie jest prawdą).
- Przed opublikowaniem O powstawaniu gatunków w nauce można było stosować wyjaśnienia nadnaturalistyczne lub teleologiczne. Jednak od czasów Darwina większość uczonych jest przekonana, że nauka powinna być przedsięwzięciem czysto naturalistycznym. Jak nauka będzie wyglądała w przyszłości?
W przyszłości w nauce będzie chodzić o znajdowanie najlepszych wyjaśnień dla naszych obserwacji świata przyrody. Zauważymy, że zjawiska, które niektórzy naukowcy starają się dziś wtłoczyć w ramy naturalistycznego paradygmatu, lepiej pasują do perspektywy projektu. Zatajanie prawdy o przyrodzie nie może trwać w nieskończoność. Przyroda w dalszym ciągu głośno do nas przemawia. W końcu będzie musiała nastąpić zmiana paradygmatu.
Przekład z języka angielskiego: Klaudia Mogielnicka
Ostatnia aktualizacja strony: 18.05.2021